تغییرپذیری اثرات متقابل برخی از صفات خاک بر زمان شروع رواناب (مطالعه موردی: حوزه آبخیز کجور)

پژوهش حاضر با هدف بررسی تغییرپذیری مکانی تعامل برخی صفات خاک با زمان شروع رواناب در پائین­دست حوزه آبخیز جنگلی آموزشی و پژوهشی دانشگاه تربیت مدرس (کجور) در جنوب شرقی شهرستان نوشهر انجام شد. شبیه­سازی باران با استفاده از یک دستگاه شبیه­ساز باران پمپی با شدت حدود ۶/۱ میلی­متر بر دقیقه در دو ویژگی توپوگرافی تندی و جهت شیب انجام شد. مدت زمان شروع شبیه­سازی باران تا زمان ایجاد رواناب زمان شروع رواناب در نظر گرفته شده و ارتباط آن با صفات خاک شامل درصد مواد آلی، رس، لای، شن، رطوبت پیشین خاک و وزن مخصوص ظاهری خاک مورد ارزیابی قرار گرفتند. بعد از آزمون نرمال بودن داده­ها، همگنی واریانس­ها و معنی­دار شدن آنالیز واریانس داده­های به­دست آمده، هم­بستگی صفات خاک و زمان شروع رواناب از طریق آزمون هم­بستگی پیرسون در نرم­افزار SPSS۱۸ بررسی شد. نتایج نشان داد که صفات خاک بایک­دیگر هم­بستگی خوبی داشته، حال­آن­که در بین صفات خاک مورد ارزیابی در سطح احتمال پنج درصد، تنها مواد آلی علاوه بر ویژگی­های توپوگرافی با زمان شروع رواناب دارای هم­بستگی مثبت بوده است. بیش­ترین زمان شروع رواناب در پلات­های ۴۴ درصد غربی در حدود ۷۰ ثانیه با بالاترین درصد مواد آلی (۹/۵ درصد) اندازه­گیری شد. در مجموع نتایج این پژوهش حاکی از آن بود که زمان شروع رواناب نسبت به متغیرهای محیطی حساسیت معنی­دار نشان داده است.

Keywords:

Forested Watershed , Runoff Generation Time , Slope Steepness and Aspect , Soil Physical Properties , تندی و جهت شیب , حوزه آبخیز جنگلی , زمان تولید رواناب , صفات فیزیکی خاک