تحلیل سینوپتیکی بارش های شدید و فراگیر در ایران

بارش­های سنگین از جمله مخاطرات محیطی است که وقوع ناگهانی آنها منجر به خسارات جانی و مالی می­شود. با توجه به اینکه هیچ پدیده­ی محیطی وجود ندارد که الگوی خاصی از توزیع فشار، عامل ایجاد آن نباشد، می­توان با شناخت شرایط سینوپتیکی و الگوهای فشار بوجود آورنده­ی این پدیده، از چند روز قبل، بارش­های سنگین را پیش­بینی کرده و آمادگی لازم در مواجه با این پدیده بدست آورد. بر این اساس این پژوهش با هدف شناسایی و طبقه­بندی الگوهای گردش جوی بارندگی­های شدید بر روی ایران، به انجام رسیده است. برای دستیابی به این مهم، داده­های میانگین روزانه­ی ارتفاع تراز ۵۰۰ هکتوپاسکال و فشار سطح دریا طی دوره­ی آماری  ۲۰۰۹ –  ۱۹۸۰ در تلاقی­های ۵/۲ * ۵/۲ درجه از مجموعه داده­های بازسازی شده­ی NCEP / NCAR ، استخراج گردید. محدوده­ی انتخاب شده که گستره­ای از ۱۰ تا ۶۰ درجه­ی عرض شمالی و ۱۰ تا ۸۰ درجه­ی طول شرقی را پوشش می­دهد، شامل ۶۰۹ یاخته است. با استفاده از آرایه­ی S روش تحلیل مولفه­های اصلی (PCA) تعداد ۶۰۹ تلاقی مورد مطالعه به پنج مولفه­ی اصلی که مجموعا ۶۳/۷۷ درصد از کل واریانس داده­ها را توضیح می­دهند، کاهش داده شد. سپس به کمک خوشه بندی چند هسته­ای (K- Mean Cluster) همه­ی روزهای مورد مطالعه به پنج گروه دسته­بندی و نقشه­ی ترکیبی هر گروه به عنوان الگوی گردشی کنترل کننده­ی بارش­های شدید و فراگیر ایران، ترسیم و ارائه شد. نتایج این بررسی گویای وجود اختلاف در آرایش الگوها، فراوانی تیپ­های هوا و مسیر حرکت آنها به سوی ایران است. همچنین برای ارزیابی رابطه­ی بین الگوهای گردش جوی و بارش از شاخص Pi  استفاده شد.

Keywords:

طبقه بندی الگوهای سینوپتیکی , بارش های شدید , تحلیل مولفه های اصلی , خوشه بندی , ایران