تساهل و تسامح دینی در مثنوی های عطار

«تساهل» و «تسامح» به معنای مدارا و تحمل عقاید و رفتار مخالف است. عارفان با تمسک به قرآن و احادیث، همواره به دنبال ایجاد جامعه ای بودند که در آن انسان ها با هر دین و مذهب، در کنار هم با صلح و آرامش زندگی کنند و به هم عشق بورزند. آنها کوشیده اند جامعه بشری را از سخت گیری و تعصب و کج راهه هایی که به خصومت و دشمنی ملت ها منتهی می شود، نجات دهند. همچنین، بیشتر اختلاف ملت ها را ناشی از خیالات و تصورات باطل از یکدیگر و نسبت های ناروایی می دانند که ظاهربینان بر مذاهب دیگر بسته اند که خود نشان از سوء برداشت ها و درک نکردن حقیقت است. این پژوهش با بررسی مثنوی های عطار بر آن است تا با توجه به جریان های فکری، دینی و مذهبی عصر و محیط زندگی عطار، رویکرد او به تساهل و تسامح را بیان کند و نشان دهد که عطار تفاوت ادیان و مذاهب را مهم نمی دانست و ضمن دعوت همگان به دوری از تعصب در دین و مذهب، آنها را به صلح و دوستی و تلاش در کسب فضیلت های انسانی فرا می خواند. بدین منظور، پس از اشاره به معانی لغوی و اصطلاحی «تساهل» و «تسامح» و بررسی مبانی آن در غرب و اسلام، تساهل و تسامح دینی از لحاظ عرصه و قلمرو بر پایه چهار مثنوی عطار (منطق الطیر، مصیبت نامه، الاهی نامه و اسرارنامه) بررسی، و عوامل برجسته اعتقاد به این اصل مهم از منظر عطار ریشه یابی می شود.

Keywords:

تساهل , تسامح , دین , عرفان , عطار نیشابوری