بررسی تعدادی از ژنوتیپ های برنج در مقابل تنش سرمایی در مرحله جوانه زنی

هجده ژنوتیپ برنج از نظر مقاومت به سرما در مرحله جوانه زنی به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار ارزیابی شدند. ژنوتیپ های برنج به عنوان فاکتور اول و دماهای ۱۳، ۱۷، ۲۱ و C°۲۵ به عنوان فاکتور دوم بودند. بذور ژنوتیپ ها در چهار دمای فوق قرار داده شدند و نسبت جوانه زنی، طول ریشه چه و طول ساقه چه در گیاهچه های حاصله اندازه گیری شد. تجزیه واریانس نشان داد که اثر ژنوتیپ، درجه حرارت و اثر متقابل دو فاکتور بر صفات فوق معنی دار بود. مقادیر نسبت جوانه زنی، طول ریشه چه و طول ساقه چه تحت تاثیر هر سه درجه حرارت پایین (۱۳، ۱۷ و ۲۱ درجه سانتی گراد) نسبت به دمای ۲۵ درجه سانتی گراد کاهش یافتند. با عنایت به تجزیه خوشه ای تنوع قابل ملاحظه ای بین ژنوتیپ ها در هر سه شرایط دمای پایین وجود داشت. ژنوتیپ های تایچونگ و صدری بیشترین نسبت جوانه زنی، طول ریشه چه و طول ساقه چه و کمترین میزان کاهش این صفات را داشتند و در دماهای ۱۳ و ۱۷ درجه سانتی گراد در یک کلاستر و در دمای ۲۱ درجه سانتی گراد در دو کلاستر نزدیک به هم قرار داشتند. بنابراین این ژنوتیپ ها می توانند به عنوان والد در تلاقی با ژنوتیپ های حساسی مانند دولار، IR۳۶ و حسن سرایی به کار گرفته شوند تا از نتاج حاصل از تلاقی آن ها برای برنامه های اصلاحی مانند ایجاد نسل های تفکیک در پروسه های انتخاب برای دست یابی به ژنوتیپ های متحمل به سرما استفاده شود. از آنجا که بیشترین میزان وراثت پذیری عمومی (۸۲/۰) مربوط به طول ساقه چه بود، با استفاده از آن می توان اقدام به انتخاب ژنوتیپ های متحمل به سرما در نسل های اولیه حاصل از تلاقی ها نمود.

Keywords:

برنج , تجزیه خوشه ای , تنوع ژنتیکی , شاخص تنش , مقاومت به سرما