نقش واچرخندها در رخداد بارش های سنگین دهه‎ی اخیر غرب ایران

بیشتر مناطق ایران از بلای محیطی سیل آسیب‎پذیر هستند. از جمله عوامل مهم این آسیب‎پذیری، رخداد بارش‎های سنگین و ناهمواری‎ها است. با اینکه فراوانی منابع آب و خاک، غرب ایران را به دومین قطب کشاورزی ایران تبدیل کرده است؛ ولی کوهستانی بودن این سرزمین با بارش‎های سنگین بر آسیب پذیری منابع طبیعی، به‎ویژه منابع خاک، افزوده است. در این پژوهش با تهیه و بررسی داده های بارش روزانه ۳۰ میلی متر و بیشتر، به‎عنوان بارش های سنگین، طی سال های ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۶ در ۹ ایستگاه داده سنجی جوی از غرب ایران، ۱۰ موج بارش استخراج شد. نتایج اولیه نشان داد، طی روزهای پربارش این ۱۰ موج، شهر ایلام دچار بیشترین روزهای بارش سنگین بوده؛ یعنی در همه‎ی موج‎های بارش سنگین شرکت داشته است و در این حال همدان دارای کمترین روزهای بارش سنگین بوده؛ یعنی تنها دو موج شرکت داشته ا ست. همچنین نتایج نشان داد، سال ۱۹۹۷، سالی با بیشترین فراوانی امواج بارش سنگین بوده است. از ۱۰ موج بارش سنگین مورد بررسی، حاکمیت واچرخند طی ۸ موج، روی محور زاگرس یا مناطق مرکزی و شرقی‎تر مشاهده شد. طی ۵ مورد از این ۸ مورد، سامانه‎ی داخل ایران، در دو مورد در شرق ایران و در یک مورد روی نواحی شمالی زاگرس و کشور ترکیه مشاهده شد. بازیابی سامانه های فشار عامل در تراز دریای آزاد و موقعیت ناوه ها در تراز ۵۰۰ هکتوپاسکال، از حدود دو روز پیش از آغاز تا پایان دوره‎ی بارش سنگین، نشان داد به تبع پیدایش واچرخند روی بامه ایران در موقعیت میان دو ناوه یکی در غرب و دیگری در شرق سامانه ی بارش زا، جابه‎جایی شتابان و شرق سوی سامانه‎ی بارش زا کند می شود. الگوهای شار افقی نم ویژه در تراز ۷۰۰ هکتوپاسکال نشان دادند که این کندی به پیدایش و تقویت هسته های تغذیه‎ی نم مطلق روی شرق دریای مدیترانه، شمال و میانه دریای سرخ و خلیج فارس کمک کرده است.

Keywords:

بارش های سنگین , غرب ایران , واچرخند