واکاوی همدید رخداد گردوغبار بهاره در غرب ایران

غرب و جنوب‎غرب ایران، به‎دلیل همجواری با پهنه‎های وسیع بیابانی عراق و شمال عربستان، به‎طور پیوسته در معرض پدیده‎ی گردوغبار قرار دارد. در این مطالعه به‎منظور تعیین دوره‎های مورد مطالعه، از داده‎های پدیده‎ی گردوغبار و میزان دید افقی در دوره‎ی زمانی ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۱ و تصاویر ماهواره‎ای سنجنده‎ی مادیس استفاده شد. سپس برای شناسایی الگوهای همدید حاکم در زمان رخداد گردوغبار در فصل بهار با انتخاب ۱۵ دوره رخداد گردوغبار در فصل بهار، داده‎های شبکه‎بندی‎شده‎ی دما، فشار سطح دریا، ارتفاع ژئوپتانسیل، نم ویژه و نسبی، سرعت قائم، مولفه‎ی باد زناری (U) و نصف النهاری (V)، برای ترازهای متفاوت از NCEP/NCAR تهیه و پس از تولید نقشه و پردازش‎های آماری، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته شد. الگوهای همدید انتشار گردوغبار در فصل بهار در غرب ایران، به سه الگوی پویا، گرماپویا و گرمایی گروه‎بندی می‎شوند. در الگوی پویا، سیستم‎های مهاجر بادهای غربی در شکل‎گیری گردوغبار، نقش تعیین کننده‎ای دارند. بدین صورت که شکل‎گیری ناوه غربی، الگوی بندالی زوجی یا بندالی امگایی در تراز میانی و پیرو آن، ایجاد مرکز همگرایی سطحی و کنش دو مرکز واگرایی بالایی و همگرایی سطحی، همراه با جبهه‎زایی در منطقه، موجب تشدید ناپایداری‎ها و افزایش سرعت باد در مناطق خشک مجاور ایران شده که به‎دلیل عدم تغذیه‎ی رطوبتی کافی، گردوغبار ایجاد می‎شود. در الگوی گرماپویا، گردوغبار هم تحت تاثیر شرایط حرارتی سطح زمین در عرض‎های پایین در کشور عربستان ایجاد می‎شود و هم در اثر نفوذ ناوه غربی در تراز میانی جو در عرض‎های بالاتر که حاصل آن، افزایش ناپایداری در کشور عراق است. الگوی گرمایی مربوط به اواخر فصل بهار بوده که پرفشار جنب‎حاره، پدیده‎ی غالب جو بالا در عرض‎های پایین به‎شمار می‎رود و گردوغبار در اثر شکل‎گیری کم‎فشارهای گرمایی و افزایش سرعت باد در مناطق خشک مجاور ایران ایجاد می‎شود.

Keywords:

آب و هواشناسی همدید , سامانه‎های جوی , سنجنده‎ی مادیس , غرب و جنوب‎غرب ایران , گردوغبار