تجمع نیترات در خاک و اثرات سوء آن بر کیفیت محصولات زراعی: مروری بر منشاء و راهکار های مدیریتی

مصرف نامتعادل کود های نیتروژنه، موجب بر هم خوردن تعادل عناصر غذایی در خاک، تغییر در فراوانی و تنوع زیستی ریزموجودات خاکزی، تخریب روابط موجود بین اجزای زنده خاک، اختلال در چرخه های طبیعی عناصر غذایی و کاهش قدرت باروری خاک و مجددا، افزایش تقاضا برای استفاده بیشتر از کود های شیمیایی می شود. همچنین حلالیت بالای کود های تامین کننده نیتروژن و عدم توجه به میزان مورد نیاز، زمان و مکان مناسب در کاربرد آنها، سلامت سفره های آب زیر زمینی و منابع آب آشامیدنی را تهدید می کند. علاوه بر آن، در اثر مصرف نامتعادل و بی رویه کودهای نیتروژنی، نیترات در اندام های گیاهی تجمع پیدا می کند و از این طریق وارد سیستم گوارشی بدن انسان و دام می شود. در بدن موجودات زنده، نیترات به ماده سرطان زا نیتروز آمین تبدیل می شود که می تواند سرطان دستگاه گوارش فوقانی را به همراه داشته باشد. با توجه به کمبود عنصر غذایی نیتروژن در خاک های زراعی، به عنوان یکی از اصلی ترین عوامل تغذیه ای محدود کننده رشد گیاه و با توجه به شرایط اقلیمی حاکم و خصوصیات خاک های کشور، هدف از این مقاله، مطالعه ی عوامل موثر بر تجمع نیترات در محصولات زراعی که شامل عوامل تغذیه ای، محیطی و فیزیولوژیکی و عوامل اقتصادی، فرهنگی-اجتماعی و سیاسی و همچنین ارائه ی راهکار های مدیریت در مزرعه و تقویت خط مشی ها و راهکار های ترویجی می باشد. در این مطالعه به لزوم تدوین یک برنامه کود دهی متعادل برای محصولات، اهمیت جایگزینی کود های آمونیومی و کندرها و به کارگیری روش تغذیه برگی، تلاش برای رشد گیاهان تحت شرایط محیطی کنترل شده، انتخاب بین ژنوتیپها و ارقامی که نیترات کمتری را تجمع می دهند، اصلاح ارقام جدید، اهمیت زمان برداشت، تاثیر تنش های رطوبتی، شرایط آب و هوایی(از جمله درجه حرارت و شدت نور)، فاصله ی مناسب برای کاشت گیاهان، زمان کشت مناسب، در کاهش تجمع نیترات در محصولات می پردازیم.

Keywords:

تجمع نیترات , فیزیولوژی , تغذیه گیاه , کودهای نیتروژنی , مدیریت تلفیقی عناصر غذایی