اثر تنش خشکی بر برخی ویژگی های ریخت شناسی و میزان تولید کوئرستین در همیشه بهار در مراحل مختلف رشد

همیشه بهار (Calendula officinalis L.) گیاهی با کاربردهای زینتی و دارویی از تیره کاسنی (Asteraceae) می باشد.  از آن جا که شناسایی وضعیت رشد گیاهان در شرایط مختلف ﺁبیاری، راهنمای کشت گیاهان دارای تحمل به خشکی است، هدف این پژوهش بررسی اثر تنش خشکی بر ویژگی های ریخت شناسی و میزان تولید کوئرستین در مراحل مختلف رشد گیاه همیشه بهار بود. این پژوهش در گرگان و در آزمایشی با ۳ تکرار انجام شد. تیمار های آزمایشی شامل سه سطح تنش خشکی (بدون تنش، تنش ملایم و تنش شدید) در شرایط گلخانه و گلدان، در مراحل مختلف رشد گیاه شامل مراحل رویشی، پیش گلدهی، گلدهی و میوه دهی انجام شدند. پس از تعیین ظرفیت زراعی خاک، مقدار آب برای گلدان های شاهد محاسبه شد و سپس دو سوم مقدار آن برای تنش ملایم و یک سوم آن برای تنش شدید خشکی در نظر گرفته شد. پس از کاربرد تنش، در مراحل مختلف رشد، بوته ها از خاک خارج و ویژگی های ریخت شناسی آن ها شامل ارتفاع گیاه، طول ریشه، طول طوقه و ساقه، شمار برگ و گل، طول برگ و قطر گل ، مورد بررسی قرار گرفت. همچنین میزان تولید فلاونوئید غالب آن (کوئرستین) با روش کروماتوگرافی مایع سنجیده شد. نتیجه ها نشان داد که با کاهش میزان رطوبت خاک، ارتفاع بوته، شمار و سطح برگ و نیز شمار و قطر گل ها در دوره های رشد کاهش، اما طول ریشه در این دوره ها افزایش داشت. در تنش ملایم در مراحل گلدهی و میوه دهی تولید کوئرستین افزایش و در تنش شدید، کاهش نشان داد. بیشترین میزان کوئرستین (۱۱/۵۹ میلی گرم در گرم وزن خشک) مربوط به تنش خشکی ملایم در مرحله میوه دهی و کمترین میزان آن (۰۵/۴۱ میلی گرم در گرم وزن خشک) مربوط به تنش خشکی شدید در مرحله گلدهی بود، که نشان می دهد گیاهان در رویارویی با تنش، ترکیب های ثانویه بیشتر و در صورت تنش شدید، بر اثر کاهش میزان رشد گیاه ترکیب های ثانویه کمتری تولید می کنند.

Keywords:

Calendula officinalis L. , Drought stress , Morphological characteristics , Quercetin. , تنش خشکی , کوئرستین , ویژگی های ریخت شناسی , Calendula officinalis L..