گفتمان فکری روزنامه اختر درباره وضعیت منحط و عقب مانده ایران و جهان اسلام

انحطاط و راه برون رفت ایران و اسلام از آن یکی از موضوعات مهم مطرح­شده در مطبوعات دوران قاجار، از جمله روزنامه اختر، است.  پرسش این مقاله این است که شیوه­های گفتمانی که نویسندگان اختر در دو سال نخست انتشار برای بازنمایی ایدئولوژی فکریشان درباره علل عقب­ماندگی ایران و راه­های برون­­رفت از آن به کار می­بردند، چگونه بوده است؟ بر اساس یافته­های این تحقیق، گفتمان اختر بر حول محور انسان و بازتعریف الهیات اسلامی از مفهوم انسانیت و رسالت آن در آفرینش می­گردیده است. انسان بازنمایی­شده در اختر مکلف است با آگاهی از این هدف والای آفرینش و زندگی به عنوان یک مسئولیت تاریخی، نوع خود را از انحطاط نجات دهد. انسان در گفتمان اختر در دوگانه واقعی و وحشی هویت بخشی و بازشناسی می شود. علی­رغم تبارسازی الهیاتی برای این تعریف از انسان در اختر، ویژگی هایی برشمرده برای انسان واقعی همان ویژگی های انسان غربی است. اختر برای برون رفت انسان شرقی از انحطاط، انسان اشرف مخلوقات را برای پاسداشت شانش به کنشگری فردی و اجتماعی به منظور دستیابی به ترقی و پیشرفت دعوت می­کند که این نیز الگویی غربی است. در این گفتمان اختر بعد تازه ای به عبودیت انسانی می دهد و آن شکرگزاری انسان واقعی در بعد عملی، یعنی تلاش در جهت برون رفت از انحطاط و عقب ماندگی با الگوپذیری از انسان غربی، است.

Keywords:

تاریخ ایران , دوره قاجار , روزنامه اختر , انسان گرایی اسلامی , تحلیل گفتمان