ارزیابی اثر حجم ترافیک بر آلودگی و خطر بالقوه بوم شناختی عناصر روی، سرب و نیکل در خاکهای حاشیه برخی جادههای برون شهری همدان

انتشارات حاصل از ترافیک یکی از بزرگترین منابع آلودگی فلزات سنگین است که منجر به عدم تعادل بومشناختی در خاک کنار جادهای می شود. لذا، این پژوهش با هدف تعیین محتوی، ارزیابی آلودگی و خطر بالقوه بوم شناختی فلزات سنگین روی، سرب و نیکل در خاکهای حاشیه برخی جادههای برون شهری همدان در سال ۱۳۹۸ انجام شد. بدین منظور، ۶۳ نمونه خاک سطحی در طول ۷۰۰ متر از یک قطعه ۰/۹ کیلومتری از جادههای گلتپه، رزن و کرمانشاه جمعآوری شد. پس از آمادهسازی نمونهها ، محتوی عناصر در آن ها به روش طیف سنجی نوری پلاسمای جفت شده القایی (ICP-OES) اندازه گیری شد. همچنین، فاکتور آلودگی (CF)، شاخص زمینانباشتگی (Igeo) و خطرپذیری بالقوه بوم شناختی تجمعی (RI) محاسبه شد. پردازش آماری دادهها نیز با استفاده از نرمافزار SPSS انجام یافت. بیشینه میانگین محتوی عناصر روی، سرب و نیکل در نمونههای خاک بهترتیب با ۲۴/۳ ± ۱۲۲، ۷۳۰/۰ ± ۴/۲۶ و ۳۶۰/۰ ± ۲/۲۲ میلیگرم در کیلوگرم مربوط به ایستگاههای رزن، کرمانشاه و رزن و بیانگر تاثیر حجم ترافیک بود. با استناد به همبستگی مثبت و معنیدار بین عناصر روی و سرب و روی و نیکل نمونههای خاک بهترتیب در سطح معنیداری برابر با ۰۵/۰ و ۰۱/۰ می توان گفت که این عناصر منابع مشترک دارند. نتایج محاسبه شاخصهای CF، Igeo و RI بیانگر کیفیت قابل قبول خاک در ایستگاههای مورد مطالعه و عدم بروز مخاطره بومشناختی بود؛ همچنین، میانگین مقادیر محاسبه شده عامل خطرپذیری بالقوه بوم شناختی احتمالی (Er) برای عناصر مورد مطالعه در نمونههای خاک دارای روند کاهشی بصورت سرب > نیکل > روی بود. نتایج بدست آمده نشان داد که پایش منظم غلظت و ارزیابی خطرات بومشناختی آلایندههای فلزی  به منظور مدیریت و حفاظت خاک ضروری است  

Keywords:

فلزات سنگین , فاکتور آلودگی , شاخص زمین انباشتگی , کیفیت خاک