رویکرد هم بست؛ لازمه بهبود وضعیت محیط زیست

مقدمه و تبیین مسئله مسائل و مشکلاتی که طی چند سال اخیر گریبانگیر محیط زیست ایران بوده اند، عموما عللی چندوجهی داشته و ریشه به وجود آمدن آنها را می بایست نه در یک بخش، که در رابطه میان بخش های مختلف حاکمیت جستجو کرد. به عبارت ساده تر، مسائل زیست محیطی، مسائلی میان بخشی هستند. مشکلات شبکه تولید و توزیع برق ناشی از خشکسالی سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹، چالش های پیش روی پروژه های انتقال آب به منظور تامین نیاز آبی مناطق مختلف کشور و مشکلات بخش کشاورزی در تولید نهاده های دامی و به تبع آن تنظیم بازار مواد غذایی همچون گوشت و مرغ، تنها گوشه ای از مشکلاتی هستند که به صورت مستقیم و غیرمستقیم، از وضعیت محیط زیست کشور تاثیر پذیرفته و هم زمان بر آن تاثیر می گذارند. بررسی جامع شرایط به وجود آمده نشان از آن دارد که علت به وجود آمدن چنین مشکلاتی فراتر از کاستی های مقطعی بوده و مدیریت و سیاست های زیست محیطی سازمان ها و وزارتخانه های مختلف در پیدایش آن موثر بوده اند. به ویژه آنکه اجرای سیاستگذاری ها و اقدامات جزیره ای با هدف رفع مشکلات در صرفا یکی از بخش های آب، انرژی و کشاورزی، منجربه ایجاد مشکلات و چالش های جدید در سایر بخش ها شده است. هم بست آب انرژی غذا (Water-Energy-Food Nexus)، رویکردی است که برای بررسی پیچیدگی و درهم تنیدگی ارتباطات میان مسائل مختلف موجود در هریک از این حوزه ها به کار گرفته می شود. در ساده ترین شکل ممکن این ارتباط، تولید غذا به منابع آب و انرژی نیاز دارد، دسترسی به آب نیازمند تامین انرژی است و به صورت متقابل تامین انرژی نیازمند دسترسی به منابع آب است. رویکرد هم بست آب انرژی غذا برای اولین بار در اجلاس بن ۲۰۱۱ در مجمع جهانی اقتصاد با هدف مواجهه با مشکلاتی همچون کمبود منابع، ارائه شد. این رویکرد تلاش می کند تا با ارائه چارچوبی شفاف، هوشمند و منطقی، جوانب مختلف ارتباط میان این سه حوزه را بررسی نماید تا با انجام تحلیلی یکپارچه، درک بهتری از کنش و واکنش های موجود میان محیط زیست و فعالیت های انسانی فراهم آورد. دستیابی به چنین ادراکی، با روشن کردن وجوه مختلف ارتباط میان منابع موجود در این حوزه ها، منجربه اتخاذ برنامه ها، تصمیم گیری ها و سیاست های جامع تر و درنتیجه تقویت امنیت آب، غذا و انرژی و حرکت کشور به سمت رفع موانع و مشکلات پیش رو و ایجاد پایداری بلندمدت می شود. گزارش پیش رو، تلاش دارد تا با محوریت بحران های زیست محیطی ناشی از کمبود آب، به واکاوی آثار ادامه سیاست های فعلی بر مسائل حوزه آب، انرژی و غذا پرداخته و تا حد ممکن بازنگری و اصلاحاتی را در این سیاست ها توصیه نماید.