ضرورت تدوین طرح جامع حمل ونقل کشور

رصد و ارزیابی میزان تحقق اهداف تعریف شده در قوانین توسعه کشور از یکسو در راستای انجام وظیفه نظارتی مجلس شورای اسلامی مبنی بر نظارت بر عملکرد دستگاه های اجرایی قرار می گیرد و ازسوی دیگر، می تواند برای تدوین برنامه های واقع بینانه تر و متناسب با ظرفیت و توان دستگاه های اجرایی در قانون برنامه هفتم توسعه کشور مفید باشد. براساس قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور مصوب ۱۳۹۵، دولت موظف به تصویب طرح جامع حمل ونقل کشور در هیئت وزیران گردید. تهیه این طرح در دولت برعهده وزارت راه و شهرسازی قرار گرفت، اما متاسفانه به رغم شروع مطالعات و تهیه مدل پیش-بینی تقاضای سفر (فاز اول مطالعات) در سال ۱۳۹۷، انجام فاز دوم مطالعات برای طراحی شبکه بهینه حمل ونقل کشور و درنتیجه تکمیل مطالعات جامع حمل ونقل تا ابتدای سال ۱۴۰۰ آغاز نشده است. ازاین رو، وزارت راه و شهرسازی همچنان موفق به تحقق وظیفه قانونی نشده است. در این راستا، اگرچه تهیه طرح جامع حمل ونقل کشور مسئله ای پیچیده و نسبتا زمانبر است، اما به دلیل اهمیت بسیار زیاد این موضوع (که در این گزارش اجمالا به آن اشاره شد) و قریب به پنج سال معطل ماندن حکم قانون احکام دائمی کشور و با توجه به نیروی انسانی متخصص و توان کافی در کشور، ضروری است برنامه ریزی برای استفاده از همه ظرفیت های موجود با هدف تسریع در تکمیل این مطالعات از مهم ترین اولویت های وزارت راه و شهرسازی قرار داشته باشد. طی سال های گذشته، طرح های توسعه ای متعددی در بخش های جاده ای، ریلی، هوایی و دریایی به صورت ازهم گسیخته و بدون لحاظ کردن ماهیت شبکه ای موضوع حمل ونقل، به صورت جزیره ای تصویب و به موقع اجرا گذاشته شده اند. این طرح ها هرچند از نگاه مقطعی منافعی را برای برخی از بخش ها ایجاد خواهند کرد، اما به دلیل عدم یکپارچگی با کل شبکه حمل ونقل کشور، هزینه فرصتی که برای کل کشور و چه بسا برای همان بخش ها ایجاد می کنند، می تواند بسیار بیشتر از منافع حاصل از پیاده سازی آنها باشد. ازاین رو، لازم است تغییر نگرشی در بین مسئولان دخیل در تصمیمات حمل ونقلی کشور مبنی بر توجه به عدم النفع های ناشی از استفاده نکردن از ابزارهای تخصصی برنامه ریزی حمل ونقل (ازجمله مدل برنامه ریزی حمل ونقل که امکان شبکه ای و یکپارچه دیدن کل سیستم حمل ونقل را فراهم می کند) صورت پذیرد. تکیه بر اولویت تعیین شده پروژه ها با استفاده از طرح جامع حمل ونقل کشور در زمان تصویب و تخصیص اعتبارات یکی از اقدامات اساسی در این زمینه است.