لزوم بازنگری در رویکرد سیاستگذاری گردشگری سلامت در ایران

بر اساس گزارش موسسه جهانی تندرستی در سال ۲۰۱۸ درآمد بازار جهانی گردشگری تندرستی در سال ۲۰۱۷ حدود ۶۳۹ میلیارد دلار ارزش گذاری شده است و پیش بینی می شود تا سال ۲۰۲۵ به ۱،۰۶۲ میلیارد دلار برسد. در حالی که طبق گزارش های آماری جهانی سهم بازار جهانی گردشگری پزشکی از بازار گردشگری سلامت در سال ۲۰۱۷ معادل ۵۳ میلیارد دلار ارزش بوده است و پیش بینی می شود تا سال ۲۰۲۵ به ۱۴۳ میلیارد دلار برسد. بنابراین حجم گردش مالی گردشگری تندرستی بیش از ۱۲ برابر گردشگری پزشکی بوده است. نکته قابل تامل اینکه تاکنون تمرکز اصلی سیاستگذاری گردشگری سلامت در کشور بر گردشگری پزشکی بوده است و گردشگری تندرستی که سهمی به مراتب بالاتر از گردشگری سلامت دارد چندان مورد توجه قرار نگرفته است، حال آنکه ظرفیت های کشور در این حوزه (مانند چشمه های آب گرم، دریاچه های شور، طبیعت متنوع کوهستانی، جنگلی، ساحلی، کویری و ...) به مراتب بالاتر از گردشگری پزشکی است. نکته قابل توجه در حکمرانی گردشگری سلامت این است که تا کنون راهبردها و سیاست های تعیین شده در این حوزه بدون لحاظ رویکردهای کلان، نظام مند و سیستمی بوده است. به طوری که تعداد گردشگران پزشکی در ۱۰ سال اخیر بیش از ۳۰ برابر افزایش داشته اند، اما این رشد در گردشگری تندرستی رخ نداده است. این در حالی است که: اولا: از سویی کشور در طول سال های اخیر درگیر تحریم های ظالمانه بوده و به دلیل وارداتی بودن ۷۰ درصدی تجهیزات پزشکی (مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، ۱۳۹۷) تکانه های شدیدی به نظام درمانی وارد شده و از این جهت، دولت مجبور به تزریق حمایت ها و یارانه های گوناگونی برای واردات لازم در این حوزه شده است و از سوی دیگر، به دلیل عدم مدیریت صحیح منابع و تجهیزات، سرانه تخت، بیمارستان، تجهیزات پزشکی، کادر درمان و ... متناسب با نیازهای داخلی نبوده و کشور در این خصوص نیازمند تقویت بوده است. ثانیا: گردشگری تندرستی ریشه در ظرفیت های داخلی کشور دارد و وابستگی آن به واردات بسیار اندک است، زیرا کشور ایران با توجه به پتانسیل بالا و تنوع اقلیمی و جذابیت های طبیعی و آب و هوایی مزیت رقابتی فراوانی برای جذب گردشگران تندرستی به ویژه از جمعیت ۶۰۰ میلیونی کشورهای همسایه دارد. از این جهت، گردشگری تندرستی درگیر تنش هایی نیست که در حوزه گردشگری پزشکی وجود دارد، و با مزیت های رقابتی خود می تواند در مقیاسی فراتر از گردشگری پزشکی، موجب ورود ارز به کشور شود. بنابراین در عین توجه به توسعه گردشگری پزشکی باید به میزان بیشتری به گردشگری تندرستی توجه داشت و زنجیره های ارزش آن را در داخل ایجاد کرد. البته در حوزه گردشگری تندرستی به این نکته نیز باید توجه جدی داشت که به دلیل اقتضائات فرهنگی و بومی ایران اسلامی باید الگوهای بومی و خلاقانه ای در این حوزه طراحی و به اجرا گذاشته شود و از اقتباس های غیرعالمانه از الگوهای دیگر کشورها و بدون رعایت جنبه های فرهنگی بومی پرهیز شود. درمجموع پیشنهاد می شود که رویکردها و سیاست های کشور در زمینه گردشگری سلامت مورد بازنگری جدی قرار گرفته و گردشگری پزشکی و تندرستی مبتنی بر نیازمندی های درونی و مزیت های رقابتی داخلی بازطراحی شوند تا گردشگری تندرستی مبتنی بر الگوهای بومی رونق بیشتری گیرد. در این راستا باید سامانه گردشگران سلامت به خصوص در حوزه گردشگری پزشکی راه اندازی شود، تا شرط لازم برخورداری از یک گردشگری معیار در حوزه سلامت که عبارت از رصد و شفاف سازی در نحوه خدمات رسانی به گردشگران از ورود تا خروج است، تامین شود.