اصول و ضوابط حکومت باز در سطح محلی؛ پیشنهاداتی برای شوراها و شهرداری ها

در سال های اخیر، اصطلاح حکومت باز به یکی از مفاهیم کلیدی در مباحث حکمرانی و مردم سالاری تبدیل شده است. استفاده گسترده از فناوری اطلاعات و ارتباطات موجب قرارگیری شهروندان و نهادهای اجتماعی در مرکز سیاستگذاری عمومی شده است. به عبارت دیگر برای نیل به حکمرانی مطلوب و کارآمد نیاز به همکاری میان حکومت، شهروندان، ذی نفعان و بازیگران عرصه اجتماعی است. ازاین رو حکومت دیگر تنها بازیگر فعال نیست، بلکه یک بازیگر در فرایند سیاست است که نقش و مسئولیت ویژه ای دارد. به کارگیری اصول حکومت باز در سطح محلی به دلیل اندازه کوچک تر، تمرکز بر مسائل عینی و ارتباط بسیار نزدیک نهادها با مردم، فرصت بیشتری برای تبلور مردم سالاری مستقیم ایجاد می کند. استراتژی حکومت باز در سطح محلی می تواند برای گستره وسیعی از فعالیت ها ازجمله شفافیت درباره منابع انسانی، ساختارهای سازمانی، ثبت دارایی مسئولان، لابی گری، انعقاد قراردادها و پروژه ها، امور مالی، سیاست های مبارزه با فساد و تسهیل مشارکت عمومی در فرایند تصمیم گیری صورت گیرد. همچنین ضرورت دارد مسئولان و مقامات درباره اقدامات و خدماتی که در راستای وظایف خود انجام می دهند علاوه بر نهادهای رسمی به شهروندان نیز پاسخگو باشند. کره جنوبی یکی از کشورهای پیشگام در به کارگیری اصول حکومت باز در سطح محلی بوده است. شهر سئول با رهبری شهردار ونسون پارک (که از اکتبر ۲۰۱۱ به عنوان شهردار انتخاب شد) مشارکت شهروندان و گفتمان باز را در فرایندهای سیاستگذاری محلی به کار گرفت. در این دوران بر تغییر فرهنگ و رابطه بین حکومت و شهروندان تمرکز و برنامه های زیادی طراحی و اجرا شد که به طور ویژه تاکید بر «درگیر کردن»، «همکاری کردن با» و «قدرت بخشیدن به» شهروندان در فعالیت های تصمیم گیری تاکید داشت. در باسک نیز به کارگیری اصول حکومت باز این ویژگی خاص را دارد که می کوشد یک سیستم جامع را اجرایی سازد. مدل باسک فضاهای رابطه بین مقامات و شهروندان را بر سه اصل شفافیت، مشارکت و همکاری بنا می کند. ملموس ترین بعد این پروژه یک پورتال است که از اطلاعات سازمانی، گفتگو و همکاری میان شهروندان و مسئولان دولتی جهت ارائه و بحث در مورد طرح های پیشنهادی در فرایندهای سیاستگذاری حمایت می کند. به کارگیری اصول حکومت باز برمبنای سه مولفه شفافیت اطلاعات، مشارکت عمومی و پاسخگویی با بهره گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات در ایران می تواند به عنوان راهکاری برای کارآمدسازی و تقویت اعتماد به نهاد شورا و شهرداری ایفای نقش کند. انتظار می رود درنتیجه چنین اقداماتی سیاست های کارآمدتری در نهاد شوراهای اسلامی وضع شود، اعتماد به مسئولان محلی افزایش یابد و حضور و مشارکت مردم در تدوین برنامه ها از طریق باز شدن چرخه سیاستی افزایش یابد. به طور کلی، فرض می شود کیفیت عملکرد شورا و شهرداری با بهره گیری از اصول حکومت باز ارتقا و با همراهی مردم و کسب اعتماد عمومی، مشروعیت و مقبولیت نهاد مدیریت شهری افزایش یابد. مطابق شاخص های حکومت باز مهم ترین اقداماتی که توسط نهادهای محلی در ایران باید در نظر گرفته شود به قرار زیر است: تدوین و ارزیابی بودجه شوراهای اسلامی شهر برمبنای رویکرد مشارکتی از طریق انتشار اسناد اصلی و مطالعات پشتیبان بودجه، ایجاد بودجه شهروندی، مشارکت شهروندان در تعریف اولویت ها و پیش بینی سازوکاری برای نظارت بر فرایند اجرای بودجه. یکی از راه های افزایش کارآمدی سیستم مدیریت شهری، حاکم شدن پاسخگویی مدیران درباره اقدامات خود در زمینه ارائه و تدارک خدمات به شهروندان است. ازاین رو ضرورت دارد در معاملات و مناقصات شهرداری ها رویه ای شفاف وجود داشته باشد و اطلاعات لازم از مراحل اولیه تا زمان قرارداد بستن و نتایج آن منتشر شود و مردم در ارزیابی و بازنگری آن حضور فعالی داشته باشند. ازاین رو منطقی است در قوانین، تسهیل مشارکت شهروندان در تهیه و تدارک خدمات، انتشار داده ها و اسناد کلیدی قراردادها و اطلاعات شرکت ها و نهادهای متعلق به شهرداری مدنظر قرار گیرد. باید در قانون تشکیلات، وظایف و انتخاب شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران، سازوکاری برای مشارکت مردم در مراحل مختلف سیاستگذاری نظیر تعیین دستور کار، تصمیم گیری، اجرا و ارزیابی پیش بینی شود. در حال حاضر نقش مردم صرفا انتخاب اعضای شوراست و بعد از آن شهروندان برای چهار سال تاثیری در تدوین سیاست های شهری ندارند. ازاین رو انتشار اطلاعات مربوط به فرایند، دستور کار و پیش نویس های تصمیم گیری در فرمتی قابل دستیابی، امکان حضور مردم/ مشاهده آنلاین جلسات شورا و شهرداری و تسهیل زمینه پیشنهاد پیش نویس قانون توسط شهروندان فراهم شود. برای مبارزه با فساد و حاکم شدن شفافیت بر امور شورا و شهرداری ضرورت دارد اقدامات مشخص و متعددی در حوزه منابع انسانی و اداری صورت گیرد. ازاین رو می باید اطلاعات کاملی از کارکنان و شاغلین در شورا و شهرداری و جزئیات تماس با آنها و سیاست استخدامی مبتنی بر شایسته سالاری به صورت آنلاین منتشر شود. برای اینکه کنترل نهادهای نظارتی بر فعالیت شهری افزایش یابد پیش از آغاز به کار اعضای شورا، روسا و مدیران شهرداری ها، اموال و دارایی آنها و بستگان درجه اول شان باید ثبت گردد و در پایان دوره نیز چنین فرایندی دوباره انجام شود. همچنین ضرورت دارد اطلاعات کاملی درباره فعالیت اعضای شورا و مقامات شهرداری ازجمله نامه ها، تعارض منافع، هدایا، سفرها، حقوق و مزایا و... به صورت آنلاین منتشر شود.

Keywords:

شفافیت , شهرداری , شورا , مشارکت , پاسخگویی