معدن فیروزه نیشابور: نخستین کانی سازی مس- طلا- اورانیم- عناصر نادر خاکی سبک نوع IOCG در ایران

معدن فیروزه نیشابور در شمال غرب نیشابور و در کمربند آتشفشانی جنوب قوچان واقع شده است. مهمترین واحدهای سنگی منطقه شامل گدازه و پیروکلاستیک های آندزیتی - داسیتی با سن ائوسن هستند. توده های نفوذی نیمه عمیق با ترکیب دیوریت پورفیری تا سینیت پورفیری (گرانیتوئیدهای سری مگنتیت) در آن نفوذ کرده اند. آلتراسیون وسیعی واحدهای آتشفشانی و نفوذی منطقه را تحت تاثیر قرار داده است که شامل چهار زون اصلی سیلیسی، آرژیلیک، کربناتی و پروپلیتیک می باشد. زون سیلیسی و بعد آرژیلیک، آلتراسیون های اصلی منطقه هستند. کانی سازی به شکلهای افشان، استوک ورک و برش هیدروترمالی دیده می شود. کانه های اولیه شامل پیریت، مگنتیت، اسپکیولاریت، کالکوپیریت و بورنیت است. کانه های ثانویه شامل فیروزه، کالکوزیت، کوولیت و اکسیدهای آهن است. زون گوسان وسیعی در منطقه دیده می شود که نشان دهنده اکسیداسیون شدید کانیهای سولفیدی است. ضخامت زون اکسیدان بیش از ۸۰ متر است. بررسیهای ژئوشیمیایی، ناهنجاریهای عناصر مس، طلا، روی، آرسنیک، مولیبدن، کبالت، اورانیم، عناصر نادر خاکی سبک، نیوبیم و توریم را نشان می دهد. نتایج مطالعات ژئوفیزیک هوایی نیز ناهنجاری بالای مغناطیسی و رادیومتری (اورانیم و توریم) را در کمربند آتشفشانی ائوسن میزبان معدن مشخص کرده است. براساس ویژگیهای زمین شناسی، آلتراسیون، کانی سازی، ژئوشیمی و ژئوفیزیک، معدن فیروزه نیشابور یک کانی سازی بزرگ مس- طلا- اورانیم- عناصر نادر خاکی سبک نوع IOCG است. مقایسه ویژگیهای این معدن با معادن بزرگ IOCG دنیا نشان می دهد که این معدن شبیه دو معدن المپیک دم استرالیا و کاندلاریای شیلی است. همچنین مقایسه آن با دو کانسار IOCGقلعه زری و کوه زر نشان می دهد که معدن فیروزه نیشابور نخستین کانی سازی IOCG چندفلزی است که در ایران معرفی می شود.

Keywords:

معدن فیروزه , مس , عناصر نادر خاکی سبک , اورانیم , کانسارهای IOCG