اثربخشی آموزش مهارت های حل مساله شناختی- اجتماعی بر راهبردهای مقابله ای و احساس ناکامی نوجوانان دختر دارای رفتارهای پرخطر

مقدمه: یکی از موارد جدی تهدید کننده سلامت، که در سال­های اخیر با توجه به تغییرات سریع اجتماعی، از سوی سازمان های بهداشتی، مجریان قانون و سیاست گذاران اجتماعی به عنوان یکی از مهمترین مشکلات موجود در جامعه مورد توجه قرار گرفته است، شیوع رفتارهای پرخطر در میان نوجوانان می­ باشد. هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی آموزش مهارت­های حل مسئله شناختی- اجتماعی بر راهبردهای مقابله­ای و احساس ناکامی نوجوانان دختر دارای رفتارهای پرخطر بود. روش ­کار: روش پژوهش نیمه ­آزمایشی و با طرح پیش ­آزمون- پس ­آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه نوجوانان دختر مقطع متوسطه بابلسر در سال­ تحصیلی۹۹-۱۳۹۸بودند. نمونه­ گیری این پژوهش در دو مرحله انجام گرفت. الف: در این مرحله۴۰۰ دانش­آموز به صورت تصادفی خوشه ­ای تک­ مرحله ­ای از میان کلیه دانش ­آموزان انتخاب شدند و پرسشنامه رفتارهای پرخطر نوجوانان ایرانی زاده ­محمد و احمدآبادی (۱۳۸۷) بر روی آنها اجرا گردید. ب: افرادی که بالاترین نمره را در ­پرسشنامه رفتارهای پرخطر نوجوانان ایرانی داشتند مشخص شدند که شامل۸۵ نفر بودند و در ادامه پرسشنامه راهبردهای مقابله ­ای بلینگز­و­موس(۱۹۸۴) (شیوه پاسخ دهی پرسشنامه به این صورت است که پاسخگویان موافقت یا مخالفت را با این گویه­ها در یک مقیاس ۴ گزینه­ای از هیچ وقت (=۱) تا به همیشه (=۴) بیان می­کنند؛ حسینی قدم گاهی و همکاران اعتبار این پرسشنامه را به روش همسانی درونی از ۴۱/۰ تا ۶۶/۰ گزارش کرده ­اند) و پرسشنامه احساس ناکامی گیلبرت و آلن(۱۹۹۸) (پاسخگویان موافقت یا مخالفت را با این گویه­ ها در یک مقیاس ۵ گزینه­ ای از کاملا موافق (=۵) تا کاملا مخالف (=۱) بیان می­کنند؛ ترصفی، کلانترکوشه و ­لستر ضرایب آلفای کرونباخ پرسشنامه احساس ناکامی را برای گروه زنان ۹۳/۰ و برای مردان ۹۳/۰ و روایی همگرایی آنرا را با پرسشنامه افسردگی بک ۷۱/۰ گزارش کرده ­اند) بر روی آنها اجرا شد، از بین آنها ۳۶ نفر به عنوان نمونه ­نهایی انتخاب و به صورت تصادفی ساده در دو گروه آزمایش و گواه (هر گروه شامل ۱۸ نفر) جایگزین شدند. گروه آزمایش در معرض آموزشی مهارت­ های حل مسئله شناختی- اجتماعی به مدت ده جلسه یک و نیم ساعته قرار گرفت و گروه گواه هیچ گونه درمانی دریافت نکرد. یافته­ ها: نتایج نشان­ داد که آموزش مهارت­ های حل مساله شناختی- اجتماعی سبب کاهش راهبردهای جسمانی کردن و متمرکز بر هیجان و افزایش راهبردهای شناختی، درک حمایت اجتماعی و حل مساله و سبب کاهش ناکامی درونی و بیرونی نوجوانان دختر دارای رفتارهای پرخطر شد (۰۰۱/۰>p). نتیجه­ گیری: آموزش مهارت حل مساله شناختی- اجتماعی استفاده از راهبردهای مقابله ­ای مثبت را افزایش و منفی را کاهش می­ دهد که این به نوبه خود می­تواند در بلند مدت روابط با همسالان را اصلاح کند که نهایت احساس ناکامی آنان را کاهش دهد.

Keywords:

Cognitive-social problem solving skills , coping strategies , adolescents' feelings of failure , high risk behavior , مهارت های حل مساله شناختی- اجتماعی , راهبردهای مقابله ای , احساس ناکامی نوجوانان , رفتارهای پرخطر