پهنه بندی بوم اقلیم شناسی ایران

مقایسه نقشه های اقلیمی و پوشش گیاهی ارتباط بسیار نزدیک بین دو پراکنش را نشانی می دهند، ولی چگونگی  همبستگی اقلیم و پوشش گیاهی به خوبی درک نشده است. بنابراین، شناسایی و تعیین اثرات عوامل و عناصر مهم اقلیمی که بر پراکنش گونه های اصلی گیاهان ایران تاثیر می گذارند و سپس پهنه بندی بوم اقلیم شناسی کشور بر پایه عوامل و عناصر مذکور هدف اصلی این پژوهش است. بدین منظور ۵۱ ایستگاه سینوپتیک کشور که دارای دوره آماری ۳۰ساله (۲۰۰۵-۱۹۷۶) یا بیشتر بودند، انتخاب و داده های هواشناسی آن ها از بانک اطلاعاتی سازمان هواشناسی کشور استخراج شد. پس از تعیین متغیرهای اقلیمی موثر، به کارگیری تکنیک مولفه ­های مبنا سبب شد که ماتریس مجموع متغیرهای اولیه (۵۱×۲۶۹)، به ۱۴ مولفه با مقادیر ویژه بیش از یک تقلیل یابد که حدود ۹۶.۴ درصد از واریانس کل را توجیه می­ کنند. با توجه به این که سه مولفه اولیه (به ترتیب حرارتی، رطوبتی و بارشی) بیشترین تاثیر را در تبیین شرایط اقلیمی کشور دارند، به عنوان مبنای پهنه بندی های اقلیمی مورد استفاده قرار گرفتند. سه مولفه اول اقلیمی در محیط نرم افزار ArcGIS با استفاده از روش کریجینگ به نقشه های رستری تبدیل شدند. نقشه های رستری حاصل به عنوان ورودی تکنیک خوشه بندی نظارت نشده مورد استفاده قرا گرفته و نقشه پهنه بندی اقلیمی ایران ترسیم شد. سرانجام با استفاده از دو مولفه اقلیمی (حرارتی و رطوبتی) به اضافه نقشه طبقات ارتفاعی کشور و با به کارگیری تکنیک خوشه بندی نظارت نشده، نقشه پهنه بندی بوم اقلیم شناسی کشور ترسیم شد. بررسی این نقشه پهنه بندی نشان می دهد که مرزبندی مناطق بوم اقلیم شناسی کشور، عمدتا منطبق بر دو عامل اقلیمی (حرارتی و رطوبتی) و یک عامل شکل زمین (ارتفاع از سطح دریا) می باشد. از دیگر نتایج این پژوهش آن است که بیشترین پهنه های بوم اقلیمی کشور متعلق به مناطق کم ارتفاع (پایین تر از ۱۲۰۰ متر) بوده و سهم پهنه­ های بوم اقلیمی مرتفع (بالاتر از ۲۴۰۰ متر) بسیار ناچیز می باشد.

Keywords:

پوشش گیاهی , خوشه بندی , عامل اقلیمی , کریجینگ , نقشه اقلیمی