واکاوی مولفه های سازمان فضایی شهرهای باستانی ایران به منظور کاربست در فرآیند الگوسازی تمدن نوین اسلامی؛ مورد مطالعه: استخر، گور و بیشاپور در ادوار قبل و بعد از اسلام

لازمه نیل به تمدن نوین اسلامی، توجه جدی به الگوسازی است؛ الگویی که با نام الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت شناخته می شود. اگر پذیرفته شود که شهرها به مثابه بستر بروز و ظهور تمدن و همچنین شهرسازی به عنوان دروازه نیل به اهداف متعالی تمدن سازی هستند، بنابراین اهمیت نیل به الگوی بهینه در راستای کارکرد توامان شهر و جامعه اسلامی- ایرانی به خوبی عیان می گردد. اما به دلیل انقطاع تاریخی در شهرسازی ایران از آغاز قرن ۱۴ شمسی، ابزار حرکت در مسیر الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت در حوزه شهرسازی، در مواردی کمرنگ شد. آنچه که در شهرها به عنوان مظهر تمدن بشر خودنمایی می کند، تلفیق دو مولفه عینیت (کالبد) و ذهنیتی (معنا) است. از همین روی فهم و درک صحیح از روابط مولفه های مذکور در شهر ایرانی و منظور بسترسازی الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت بسیار اهیمت دارد. درواقع هدف مقاله حاضر واکاوی ابعاد مختلف شهر ایرانی جهت شناسایی رابطه پنهان کالبد و معنا در عرصه و فضاهای مختلف شهر است. این تحقیق به لحاظ هدف بنیادی و از نظر ماهیت توصیفی می باشد و به کمک روش تحلیل توصیفی محتوای متون و نقشه اقدام به واکاوی الگویی از سازمان فضایی شهر ایرانی در طول دوره حیات آن خواهد شد. ابتدا سه شهر باستانی استخر، گور و بیشاپور و در دو دوره قبل و بعد از اسلام، به کمک مطالعات اسنادی بررسی شده و سپس نتایج مقاله در قالب استخراج ویژگی های موثر بر تحقق سازمان فضایی شهرهای مذکور، دیاگرام مفهومی سازمان فضایی سه شهر تاریخی و در نهایت جمع بندی نکات سازمان فضایی شهر ایرانی پیش و پس از اسلام ارائه شده است تا به عنوان مطالعات پایه جهت کاربست در بسترسازی الگوی مورد نیاز تمدن نوین اسلامی موثر افتد.

Keywords:

شهر ایرانی , الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت , سازمان فضایی شهر , رابطه کالبد و معنا