گنبد بهعنوان یک عنصر معماری طی سالیان متمادی در ادوار مختلف در تاریخی ایران به تکامل رسیده است. بانگاهی به تاریخ معماری مشاهده میکنیم که هیچ سازهای به اندازه
گنبد به عنوان نمونه برجسته ای از معماری
دینی، تکاملی این چنین نداشته، این تکامل در پی ساخت گنبدهای بی شمار به وسیله معماران و سازندگان آنها شکل گرفته است. از طرفی درمیان اندام درونی هر شهر و روستا، مسجد، همیشه جایگاه ویژه خود را داشته ودارد و از اندامهای دیگر نمایانتر و چشمگیرتر است. از آنجا که معماری هنری است که رسالت تجسم کالبدی و عینیت بخشی افکار و عقاید در بنا را عهده دار است، در مورد فرم کالبدی مساجد با توجه به اهمیت موضوع آن نظریه های متفاوتی وجود دارد.
گنبد نیز به عنوان جزئی شناخته شده از
کالبد درمعماری ایران دربسیاری از متون علمی و تخصصی بهعنوان شاخصهای پرمحتوا در معماری اسلامی ایران مطرح می باشد. از اینرو هدف اصلی پژوهش حاضر تحلیل
گنبد مساجد و بررسی جایگاه آن در
معماری ایران است. مطالعه حاضر با روش تحلیلی- توصیفی و مطالعات کتابخانه ای عنصرگنبد را به عنوان یکی از شاخص ترین عناصر
معماری ایران مورد واکاوی قرار داده است. در بررسی ریشه
گنبد به این نکته میرسیم که فرم
گنبد پیشتر در
معماری ایران قبل از اسلام استفاده میشده است و به دلیل هماهنگی با مفاهیم و اصول اسلام و پاسخگویی به مبانی نظری و فلسفه معماری اسلامی در آن ماندگار شده است.