اثر سرمایه انسانی بر رشد اقتصادی ایران؛ رهیافت GMM در سری های زمانی و منطق فازی

کیفیت نیروی انسانی از جمله عوامل موثر بر رشد اقتصادی می­باشد. روش های سری زمانی کلاسیک توانایی برآورد مدل هایی که شرایط گشتاوری داشته باشند را ندارند و از آنجا که رشد اقتصادی تحت تاثیر مقادیر گذشته خود می­باشد، بنابراین به یک مدل پویا نیاز است و بایستی با روش اقتصادسنجی پویا تخمین زده شود. بر این اساس مطالعه حاضر با استفاده از روش GMM در سری­های زمانی، اثر سرمایه انسانی بر رشد اقتصادی ایران را طی دوره زمانی ۱۳۹۸-۱۳۶۰ ارزیابی کرده است. سرمایه انسانی متغیری پنهان در اقتصاد بوده و معمولا پراکسی­های جایگزین به جای آن استفاده می­شود. بر اساس ادبیات اقتصادی، استدلال می­شود که شاخص سرمایه انسانی علاوه بر جنبه آموزش تحت تاثیر جنبه­های دیگر مانند؛ مهارت و سلامت نیز قرار دارد. بنابراین در این مقاله با استفاده از منطق فازی، شاخصی برای سرمایه انسانی در اقتصاد ایران ساخته شده است، که سه جنبه اصلی (آموزش، مهارت و سلامت) سرمایه انسانی را در نظر می گیرد. نتایج برآورد شاخص نشان می دهد که تشکیل سرمایه انسانی طی سال های مورد بررسی تحقیق رشد چشم­گیری داشته است. نتایج تخمین مدل رشد اقتصادی با استفاده از شاخص فازی سرمایه انسانی نشان داد که ارتقاء سطح سرمایه انسانی موجب افزایش رشد اقتصادی می­شود. سایر نتایج تحقیق مبین اثرگذاری مثبت متغیرهای؛ مخارج دولت، صنعتی شدن، سرمایه فیزیکی و رشد اقتصادی دوره قبل بر رشد اقتصادی ایران می­باشند. همچنین آزادی تجاری و شهرنشینی تاثیر منفی بر رشد اقتصادی ایران دارند.طبقه­ بندی JEL: C۲۲, E۲۴, O۴۰ 

Keywords:

سرمایه انسانی , رشد اقتصادی , GMM در سری های زمانی , منطق فازی