تبیین ویژگی های تصویری بزم و طرب در نسخ چاپ سنگی قاجار

در مجموعه احوالات انسانی گرایش به شادی و نشاط موقعیت و جایگاه خاصی دارد. مضامین بزم و طرب همواره از موضوعاتیهستند که هنرمندان برای به تصویر کشیدن آن همت گماردهاند. بامطالعه و بررسی تصاویر مرتبط با صحنه های جشن و شادیدر نسخه های چاپ سنگی دوره قاجار و توصیف و تحلیل ساختاری و شکلی این آثار می توان به شیوه های خاص برای بیانموضوع بزم و ارتباط متن و تصویر پی برد. روش تحقیق این مقاله توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای و روش تجزیه وتحلیل داده ها کیفی است. این پژوهش که باهدف مطالعه تصویرگری های بزم، شادی و طرب دوره قاجارانجام گرفته است در پی پاسخ به این سوالات است که: ۱- ویژگی های تصویری عناصر موجود در نسخه های چاپی جشن و شادی مکتب قاجار چیست؟ ۲- صحنه های نسخ بزم و شادی در محافل ودورهمی های قاجار، در چه فضاهایی (درباری - عامیانه) بیشتر ترسیم شده است؟ در نتایج حاصله از ۱۲ نمونه جامعه آماری، خصوصیات و جلوه های تصویری با موضوع محافلبزم و شادی، اغلب ساختاری واحد را دنبال می کنند. ریشه های این ساختارها در برخی از عناصر و تصاویر گاه به درون مایه هایشعر و ادبیات فارسی کهن (دیوان حافظ، خمسه نظامی، شاهنامه فردوسی، کلیات سعدی، عجایب المخلوقات قزوینی) وداستان های عامیانه و مردمی (نوش آفرین گوهر تاج، هزارویکشب) قاجار بازمی گردد. حس زیبایی این تصاویر در ترکیبچشم نواز ویژگی هایی چون: عاشق، معشوق، ساقی، گل، جام، باده، مطرب، رامش گر، رقص، آلات موسیقی که اغلب زنان و گاهنیز مردان نوازنده در برنامه های زنده و شبانه، تفریحات روزانه، سرگرمی های اعیانی اسباب شادی شاه و درباریان را فراهممی کردند نمود یافته، ویژگی های تصویری در این آثار برخلاف ویژگی های تزیینی در پیکره ها و چهره های زیبای زنانه ونگاه های دلفریب رامشگران به بیانی عامیانه ساده و روان اجراشده است این ساختار قراردادی نسخ چاپی، ادامه دهنده اسلوبنقاشی پیکره نگاری درباری است که به شیوه اجرایی نوین تکرار شده است.

Keywords:

بزم و طرب , جشن و شادی , محفل , چاپ سنگی , هنر قاجار