کاربرد تلفیقی GIS و RS برای ارزیابی و مدیریت مناطق خشک و بیابانی

استفاده اصولی و مدیریت صحیح مناطق خشک که وسعت قابل توجهی از مساحت کشور را در بر می گیرد نیاز به برنامه ریزی بر پایه اطلاعات دقیق و بهنگام از اجزاء مختلف اکوسیستم دارد که امکان جمع آوری و تلفیق آنها در سطوح وسیع تا حدود زیادی بستگی به افزایش توان علمی و استفاده از فنون پیشرفته دارد. در تهیه طرح های مدیریت بیابان و بیابان زدائی، اطلاعاتی نظیر وضعیت فیزیوگرافی شیب و جهت، طبقات ارتفاعی ، زمین شناسی، ژئومورفولوژی ، خاک، هوا و اقلیم، هیدرولوژی ، فرسایش، پوشش گیاهی و مسائل اقتصادی و اجتماعی و احیانا کشاورزی تهیه و مورد تلفیق و ارزیابی قرار می گیرند (شکل شماره 1). بعضی از اطلاعات به صورت نقشه و بعضی جدول و یا توصیف بوده و بعضی از آنها از یک یا ترکیب چند فاکتور حاصل می شوند که همواره کارشناسان با حجم زیادی از اطلاعات روبرو هستند. اگرچه تلفیق و مدیریت اطلاعات در سطوح کوچک به طور سنتی (دستی) عملی است ولی در سطوح وسیع وقت گیر و یا غیر عملی و یا با دقت پائین قابل انجام است. ضمن آنکه صطفه نظر از عواملی مثل زمین شناسی، فیزیوگرافی، هوا و اقلیم و … که تقریبا ثابت و یا تغییرات آن بسیار تدریجی بوده و در طولانی مدت صورت می گیرند ولی عواملی نظیر فرسایش، پوشش گیاهی و اراضی کشاورزی ممکن است در طول زمان دچار تغییر شده و نیاز به ارزیابی مجدد و یا مکرر داشته باشند، در چنین شرایطی در تهیه طرح ها نمی توان تنها به یکبار اندازه گیری و ارزیابی جهت دستیابی به یک برنامه مدیریت پایدار و دراز مدت اکتفا نمود. بدین لحاظ توجه به بکارگیری فنون پیشرفته جهت بالا بردن سرعت و دقت کار و کاهش حجم عملیات زمینی با توجه به شرایط دشوار مناطق بیابانی اهمیت خاصی داد. استفاده از اطلاعات ماهواره، شیوه مناسبی برای ارزیابی پوشش گیاهی، مقایسه آن در زمانهای مختلف و آگاهی از جابجایی تپه های ماسه ای در مناطق خشک و بیابانی می باشد. برای بدست آوردن اطلاعات سودمند نیاز به طی کردن مراحل مختلف، تفسیر و داشتن اطلاعات طولانی مکانی (جغرافیایی ) دارد Tueller (1987) . علاوه بر آن باید سیستمی در دسترس باشد که اطلاعات ماهواره ای به سیستم داد ه ها انتقال یافته، آن را به شکل قابل استفاده از تبدیل نماید که قابل تلفیق با اطلاعات دیگر بوده و پتانسیل انجام کار در کوتاهترین زمان را داشته باشد (Zhou, 1989) . چنین سیستمی باید دارای قابلیت ها و ظرفیت های زیر باشد: الف – قادر به تلفیق داده ها و اطلاعات مخلتف برای جنبه های خاص باشد. ب – اتلاف و ناهمگنی داده های ذخیره شده را به حداقل برساند. ج – به راحتی قادر به بهنگام کردن (Updating) داده های ذخیره شده باشد. د – قادر به جستجو در داده ها و تامین اطلاعاتی که بهطور مستقیم در فایل داده ها نیست باشد. بدین لحاظ وجود پتانسیل انجام وظایف فوق در سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) در این مقاله سعی بر این است تا ضمن معرفی آن از جنبه کاربردی و معرفی قابلیتهای استفاده از سنجش از دور (RS) گزارشی از نتیجه تحقیق انجام شده توسط نویسنده در منطقه خشک ایالت نیوساوت ولزاسترالیا ارائه و در پایان مدلی جهت استفاده از این دو تکنیک در مناطق خشک پیشنهاد گردد.