تاثیر ویژگی های پستی و بلندی و خاک بر عملکرد گندم دیم در منطقه سیساب، شمال شرق ایران

ویژگی های پستی و بلندی اراضی به دلیل تاثیر بر توزیع آب در بخش های گوناگون زمین نما و همچنین اثر بر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک، از عوامل مهم موثر بر رشد و عملکرد محصول در کشاورزی دیم هستند. با وجود این که استان خراسان شمالی، یکی از مناطق مهم دیم کاری گندم می باشد، اطلاعاتی درباره ارتباط ویژگی های خاک و پستی و بلندی با رشد گندم دیم در این استان وجود ندارد. پژوهش حاضر به منظور بررسی تاثیر ویژگی های پستی و بلندی و خاک بر عملکرد گندم دیم در منطقه سیساب استان خراسان شمالی انجام شد. داده های عملکرد گندم و نمونه های خاک سطحی از ۱۰۰ پلات ۱×۱ متر در منطقه ای به وسعت۸۰۰ هکتار به گونه ای جمع آوری شد که گوناگونی موقعیت های شیب را دربرگیرد. سنگریزه، رس، کربنات کلسیم معادل، ماده آلی، pH، EC، نیتروژن کل، پتاسیم و فسفر قابل دسترس اندازه گیری شدند. مشتقات اولیه و ثانوی پستی و بلندی دربرگیرنده ارتفاع، شیب، جهت شیب، انحنای سطح، شاخص خیسی، انتقال رسوب و قدرت جریان با استفاده از مدل رقومی ارتفاع به ابعاد ۳۰×۳۰ متر محاسبه شدند. بین ویژگی های خاک و پستی و بلندی با مولفه های عملکرد، مدل های رگرسیونی چند متغیره برقرار و سپس به وسیله نقاط کمکی (۲۰ نقطه از ۱۰۰ نقطه) پیش بینی مدل های بدست آمده اعتبارسنجی شد. ضرایب ماتریس همبستگی نشان دادند که ارتفاع و درصد کربنات کلسیم معادل، بیشترین میزان همبستگی را با مولفه های عملکرد گندم دارند. در میان فاکتورهای بررسی شده خاک در این مطالعه، درصد آهک و ماده آلی و از میان شاخص های پستی و بلندی، ارتفاع، شیب و شاخص خیسی وارد مدل ها گردیدند. به دلیل وجود رابطه های غیرخطی و پیچیده، مدل های رگرسیونی، فقط ۴۳ درصد از تغییرات عملکرد کل و ۴۰ درصد از تغییرات عملکرد دانه را توجیه کردند. نتایج این پژوهش نشان داد اگرچه سیساب در مرز اقلیمی خشک و نیمه خشک قرار دارد، ویژگی های توپوگرافی بر ویژگی های خاک و عملکرد گندم دیم موثر هستند.

Keywords:

برآورد عملکرد , مشتقات مدل رقومی ارتفاع , گندم دیم