سیماهای زمین شیمیایی ذخیره بنتونیت چاهریسه، شمال خاور اصفهان، پهنه ایران مرکزی

ذخیره بنتونیت چاهریسه، در فاصله ۵۵ کیلومتری شمال خاور اصفهان در پهنه ساختاری ایران مرکزی جای گرفته است. این ذخیره، شکل لایه ای و توده ای دارد و شامل ۶ رخنمون مجزاست. مشاهدات صحرایی نشان می دهند که کانسنگ ها از دید ژنتیکی در ارتباط با برش های توفی الیگومیوسن هستند. مطالعات کانی شناسی گواهی بر حضور کانی های مونت موریلونیت، ساپونیت، بیدلیت، کریستوبالیت، آنورتیت، کلسیت، دولومیت، آلبیت، ورمیکولیت، اکتینولیت، پیروفیلیت، کوارتز، سانیدین، نانترونیت، اورتوکلاز، میکروکلین، تریدیمیت و هماتیت در مقادیر سنگ ساز در نمونه های بنتونیتی هستند. بر پایه بررسی های شیمی کانی، ذخیره بنتونیت چاهریسه را می توان به عنوان نوع وایومینگ رده بندی نمود. نتایج محاسبات تغییرات جرم (با فرض Hf به‎عنوان عنصر شاخص کم تحرک) نشان می دهند که پیشرفت فرایند بنتونیت زایی در چاهریسه با تهی شدگی عناصری مانند Al، Fe، K، Ti، Mn P،  Ba، Co، Zn، Cs، Rb، Y، Zr، Ni، Sr و Cu، غنی شدگی U و شستشو- تثبیت عناصری مانند Na، Mg، Ca و Si همراه شده است. تجزیه و تحلیل های زمین شیمیایی آشکار می سازند که تغییرات بی هنجاری منفی Eu (۲۷/۰-۹۰/۰) و منفی ضعیف تا مثبت ضعیف Ce (۹۷/۰- ۲۲/۱) در چاهریسه به ترتیب توسط درجه دگرسانی فلدسپارها و تغییر در میزان پتانسیل اکسایش محیط کنترل شده است. با توجه به نتایج به دست آمده از روابط صحرایی، کانی شناسی و زمین شیمیایی به نظر می رسد که عواملی همچون شرایط فیزیکوشیمیایی محیط دگرسانی، سازوکار جذب، اختلاف در میزان شدت دگرسانی مواد منشا، میزان دسترسی به لیگاندهای فلوریدی، کلریدی و سولفاتی، تلفیق در ساختار بلوری، تبادلات یونی، تمرکز فیزیکی و حضور در فازهای کانیایی مقاوم به ترتیب نقش مهمی در توزیع و تمرکز عناصر در این ذخیره ایفا کرده اند. 

Keywords:

بنتونیت , دگرسانی , برش توفی , تغییرات جرم , چاهریسه , اصفهان