کانه زایی مس (-نقره) نوع " Volcanic RedBed" در کانسار کشت مهکی، شمال باختر صفاشهر، پهنه سنندج- سیرجان جنوبی

توالی آتشفشانی- رسوبی کرتاسه زیرین در شمال باختر و جنوب خاور صفاشهر (دهبید) در زیرپهنه حاشیه ای (Marginal sub-zone) سنندج-  سیرجان جنوبی، دربرگیرنده کانسار کشت مهکی و تعدادی اندیس معدنی مس (-نقره) است. کهن ترین رخنمون های سنگی منطقه مربوط به واحدهای شیلی و ماسه سنگی ژوراسیک است که توالی پیشرونده کرتاسه زیرین با کنگلومرای قاعده ای و ماسه سنگ و شیل های سیلتی به صورت دگرشیب بر روی آنها قرار گرفته است. کانه زایی مس (-نقره) در سنگ های آذرآواری و گدازه های آتشفشانی به سن کرتاسه زیرین رخ داده است. سنگ دربرگیرنده کانه زایی، کریستال لیتیک توف با ترکیب تراکی آندزیت- آندزیت است که ماده معدنی در آن به صورت چینه کران و عدسی شکل تا ۳۵ کیلومتر، به طور ناپیوسته ادامه یافته است. سنگ های آذرآواری و گدازه های آتشفشانی به طور جانبی و در جهت قائم به طور تدریجی به سنگ های کربناتی اربیتولین دار تغییر رخساره می دهند. کانی شناسی ماده معدنی به طور چیره شامل کالکوسیت، بورنیت، مس طبیعی، دیژنیت، کالکوپیریت، پیریت، کلاست هالیت نقره دار، کوولیت، آنیلیت، مالاکیت و آزوریت است. بافت کانه به صورت پرکننده فضای خالی، رگه- رگچه ای، جانشینی، دانه پراکنده و لامینه مانند است. مطالعات لیتوژئوشیمیایی در ۶ ستون سنگ چینه ای از شمال باختر تا جنوب خاور صفاشهر، نشان از رخداد کانه زایی مس (-نقره) در یک موقعیت چینه شناسی خاص و همبستگی مثبت آن با عنصر روی است. بررسی های سنگ شناسی، کانی شناسی، لیتوژئوشیمیایی و مطالعات میکروسکوپی نشان از آن دارد که مس در ابتدا همراه با فعالیت آتشفشانی در توالی آتشفشانی- آذرآواری رخ داده است (جذب مس توسط هیدروکسید فریک، کانی های رسی و جایگزینی در شبکه فلدسپار ها) و سپس در طی دیاژنز تدفینی (Burial diagenesis)، بر اثر آب زدایی رسوبات تخریبی و آذرآواری و تشکیل سیال های گرمابی و دگرسانی ناشی از این سیال ها، مس آزاد شده و از طریق سیال ها حمل شده تا به واحد سنگی با نفوذپذیری زیاد (کریستال لیتیک توف) و دارای شرایط احیایی با حضور بلورهای پیریت رسیده و در آنجا به صورت کانی های سولفیدی مس، جانشین پیریت های تشکیل شده در مرحله دیاژنز اولیه شده اند. نتایج حاصل از تجزیه ایزوتوپی گوگرد گویای آن است که گوگرد مورد نیاز برای تشکیل سولفیدها از طریق احیای سولفات آب دریا تامین شده است. ویژگی های ژئوشیمیایی سنگ های آتشفشانی و آذرآواری، نشان از تشکیل آنها در محیط کافت درون کمان آتشفشانی است. با توجه به مجموعه مطالعات انجام گرفته و با استناد به شواهد مختلف از جمله محیط زمین ساختی، سنگ دربرگیرنده، ژئومتری عدسی ماده معدنی، ساخت و بافت و پاراژنز (همبود) کانی شناسی و مقایسه آنها با ذخایر مسVolcanic Red Bed (VRB)  می توان کانسار کشت مهکی و اندیس های معدنی مس (-نقره) پیرامون آن را در رده ذخایر VRB در نظر گرفت که از مرحله فعالیت آتشفشانی زیردریایی تا مرحله تدفین ژرفایی، تشکیل و تمرکز یافته اند.

Keywords:

توالی پیشرونده , آتشفشانی- رسوبی , کرتاسه زیرین , کانسار مس (-نقره) , تیپ VRB , کشت مهکی , پهنه سنندج- سیرجان جنوبی , صفاشهر , فارس