جستاری در باب ناهم مقیاسی مفهومی میان پارادایم های طب سنتی ایرانی و پزشکی مبتنی بر شواهد در مفهوم علیت

سابقه و هدف: خوانش پارادایمیک از تاریخ پزشکی این امکان را فراهم می آورد که به دنبال بحران های رخ داده در تاریخ پزشکی و انقلاب های علمی اتفاق افتاده، سیر تحول مفاهیم پایه ای را ذیل پارادایم های گوناگون فهم کنیم. مفاهیم بنیادین در انقلاب های علمی دچار تحول اساسی می شوند وگاهی ممکن است، تصویر رایج از پدیده ها به کلی به نحوی گشتالتی تغییر کنند. در تاریخ پزشکی و با برآمدن طب مدرن در قرون اخیر، مفاهیمی پایه ای نظیر علیت و تبیین، بدن و بدن مندی، بیماری و سلامت دستخوش تغییرات اساسی شدند. هدف از این مطالعه، ارائه تصویری فلسفی از ناهم مقیاسی مفهومی در مفهوم علیت، با تاکید بر مثال هایی از تعریف سلامت و بیماری در پارادایم های مختلف پزشکی است. مواد و روش ها: در این نوشتار ضمن معرفی و بحث مختصر در باب ناهم مقیاسی مفهومی موجود در مفهوم علیت، درباره برخی مدل های تبیین در انقلاب علمی طب نیز بحث می کنیم. برای این کار از روش تحلیل فلسفی بهره برده ایم تا مبانی فلسفی پارادایم های طب را مورد تدقیق قرار دهیم. به مدد جستار در تاریخ پزشکی، نمونه هایی از فهم علیت و کارکرد آن را ترسیم خواهیم کرد. همچنین با رویکردی تطبیقی و ضمن ارائه مثال هایی از متون هر دو پارادایم، دامنه این بحث را گسترده تر خواهیم کرد. یافته ها: مدعای محوری این متن که مبتنی بر پایبندی به اصل ناهم مقیاسی مفاهیم در پارادایم های یک علم شکل گرفته است، عدم امکان وضع مقیاسی واحد برای درک هم زمان مفهوم علیت در طب های سنتی-ایرانی و پزشکی امروز یا همان پزشکی مبتنی بر شواهد است. نتیجه گیری: این نوشتار ضمن تاکید بر استقلال جنبه های نظری و ابعاد کاربستی پارادایم های پزشکی، گفت وگو و حتی مقایسه روشمند میان پارادایم ها را ممکن و بلکه ضروری می داند؛ اما تاکید دارد که این مقایسه به معنای مفاهمه همزمان هر دو پارادایم نخواهد بود و اجتناب از خلط روش شناختی در این تلاش ضروری است.

Keywords:

Paradigm , Traditional Persian Medicine , Evidence-based medicine , Causation , پارادایم , طب سنتی ایرانی , پزشکی مبتنی بر شواهد , علیت