دینور از شکل یابی تا اضمحلال: تاملی دیگر در عوامل موثر بر اضمحلال شهرها

مورخین و جغرافی­نویسان را به خود معطوف کرده باشد. بقایای این شهر در دشتی وسیع و حاصلخیز در شمال غربی شهرستان صحنه کرمانشاه واقع شده و به جهت قرارگیری در مسیر ارتباطی ایران به بین النهرین، از موقعیت ممتازی برخوردار بوده است. قدیمی ترین آثاری که در بررسی های نگارندگان از بقایای شهر دینور به دست آمده، مربوط به دوره سلوکیان (۶۴–۳۱۲ ق. م) است. داده­های باستان­شناختی، ضمن تائید اطلاعات تاریخی، از تداوم حیات این شهر در دوره ساسانیان (۶۵۱ – ۲۲۴ م) و قرون اولیه اسلامی تا پایان عصر تیموریان (۷۷۱ – ۹۱۱ ه. ق) حکایت دارند. موقعیت ممتاز جغرافیایی و قابلیت های محیطی دشت دینور سبب شده تا این شهر، تخریب های مکرر ناشی از جنگ و بلایای طبیعی را پشت سر نهاده و در شکل­گیری سلسله­های مقتدر محلی (مانند خاندان حسنویه) نیز به نحو موثری ایفای نقش نماید. در پژوهش حاضر تلاش بر آن است، تا مشخص گردد چگونه شهری با چنان بستر جغرافیایی و تاریخی معتبر، به ناگاه متروک شده است. در راستای حصول به هدف تحقیق، بررسی های روشمند در عرصه محوطه باستانی دینور به انجام رسید. تحلیل داده­های حاصل از بررسی های میدانی، روشن ساخت که این شهر در پی انتخاب کرمانشاه به عنوان مرکز سیاسی غرب کشور، در اوایل حکمرانی صفویان کاملا متروک گردید. بدین ترتیب می توان پذیرفت، که جابه­جایی مراکز حاکمیتی نیز می تواند دلیلی بر تداوم حیات شهرها باشد و استمرار وجود آنها، به مقتضیات سیاسی بستگی تام دارد.

Keywords:

ایالت جبال , شهر دینور , ماه الکوفه , شهر ساسانی , شهر اسلامی