کارآیی روش های مختلف تفکیک داده در افزایش دقت و صحت منحنی سنجه رسوب؛ مطالعه موردی بخشی از حوزه آبخیز سفید رود

با توجه به تعداد کم ایستگاه های هیدرومتری در کشور و عدم تداوم نمونه برداری و اندازه گیری رسوب در بسیاری از ایستگاه های موجود، از طرفی آمار دقیقی از میزان بار رسوب در بسیاری از رودخانه های کشور در دست نیست و از طرف دیگر با توجه به اختلاف شرایط آب و هوایی، هیدرولوژیکی و توپوگرافی در کشور، تهیه و یا واسنجی منحنی سنجه رسوب برای مناطق مختلف، ضرورتی اجتناب ناپذیر است. از این رو تحقیق حاضر با هدف تهیه و تدقیق منحنی سنجه رسوب معلق در ایستگاه های هیدرومتری رودخانه های تلوار و چم شور در حوضه سفیدرود واقع در استان کردستان انجام شد. برای این منظور ضمن استفاده از معادله سنجه رسوب به عنوان معادله مبنا، داده ها با دخالت دادن برخی عوامل موثر در انتقال رسوب شامل عوامل هیدرولوژیکی و اقلیمی، تفکیک گردید. سپس داده های تفکیک شده در فرآیند مدلسازی وارد شده و در نهایت برای انتخاب مدل بهینه ۱۲ شاخص آماری مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد که در ایستگاه های حسن خان و شادی آباد روشی که در آن تقسیم بندی داده ها به صورت سال پر آب، سال کم آب و فصول هیدرواقلیمی انجام گرفته بوده و در ایستگاه دهگلان روشی که در آن تقسیم بندی داده ها بر اساس فصول هیدرواقلیمی و دسته بندی دبی جریان انجام گرفته بود به عنوان روش های بهینه انتخاب گردیدند. مدل های کلی و بهینه در هر سه ایستگاه مورد بررسی به طور متوسط به ترتیب ۳/۷۳ و ۲/۳۴ درصد رسوب معلق را کمتر از مقدار واقعی برآورد کردند. با استناد به نتایج می توان دریافت که تفکیک داده ها برای شرایط مختلف بارش و جریان، همگنی لازم را در داده ها برای ایجاد منحنی سنجه رسوب با دقت و صحت بالاتر ایجاد می کند. همچنین نتایج تایید کرد که تاخیر طبیعی ایجاد شده در شرایط بارش و جریان توام با پیچیدگی های اثر دما و پوشش گیاهی موجب می شوند که در نظر گرفتن فصول هیدرواقلیمی منطقه اثر قابل ملاحظه ای بر افزایش دقت و صحت منحنی سنجه رسوب نسبت به فصول اصلی داشته باشد.

Keywords:

بار معلق , حوزه آبخیز سفیدرود , فصول هیدرواقلیمی , منحنی سنجه رسوب