تاثیر آموزش سواد دیداری بر رشد خلاقیت و مولفه های آن در دختران ده ساله براساس دیدگاه گیلفورد با محوریت کتاب تصویری بدون کلام

مقدمه: سواد دیداری که به معنای مهارت تفسیر علائم، خطوط و رنگ­ها و درک پیام در تصویر است، به دلیل تسلط تصویر بر متن در عصر حاضر، از ضروریات و مکمل سواد اطلاعاتی است (ACRL, ۲۰۱۱). علاوه بر اینکه خوانش صحیح کتاب­های تصویری بدون متن، در گرو برخورداری از مهارت سواد دیداری است، این کتاب­ها می­توانند ابزاری در خدمت آموزش سواد دیداری نیز باشند. از آنجایی که افزایش مهارت سواد دیداری با رشد خلاقیت، رابطه مستقیم دارد، بنابراین کتاب تصویری  می­تواند ابزاری برای آموزش سواد دیداری و افزایش خلاقیت باشد. بدین منظور پژوهش با هدف بررسی تاثیر آموزش سواد دیداری بر میزان رشد خلاقیت و مولفه­های آن در دختران ده ساله محصل در دبستان­های شهر مشهد با محوریت کتاب تصویری انجام شده است.روش­شناسی: پژوهش حاضر، از نظر هدف کاربردی و از نظر نوع پژوهش، در زمره پژوهش­های نیمه تجربی با پیش­آزمون و پس­آزمون همراه با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش، همه کودکان دختر ۱۰ ساله محصل در دبستان­های مشهد در سال تحصیلی ۹۸-۹۹ بود که از این میان آنها ۳۰ نفر به صورت تصادفی انتخاب شد و در دو گروه آزمایش (۱۵ نفر) و کنترل (۱۵ نفر) قرار گرفت. گروه آزمایش به مدت ۱۶ جلسه، آموزش و تمرین سواد دیداری را دریافت کرد. ابزار گردآوری اطلاعات، آزمون خلاقیت تصویری تورنس و پرسشنامه محقق ساخته سواد دیداری کودک بود که توانایی آزمودنی ­ها را سنجید. روایی پرسشنامه سواد دیداری، با نظر متخصصان علوم ارتباطات تایید شد و پایایی آن با ضریب آلفای کرونباخ (۹۱/۰) مورد محاسبه قرار گرفت. برای تحلیل داده ­ها، از آزمون کوواریانس یک متغیره استفاده شد.یافته ­ها: یافته ­های پژوهش نشان داد که میان نمرات خلاقیت کودکانی که آموزش سواد دیداری را دیده ­اند، با کودکانی که این آموزش­ها را ندیده­اند، تفاوت معنادار وجود دارد؛ به طوری که این آموزش­ ها منجر به افزایش شاخص­ های سیالی، انعطاف پذیری، ابتکار و بسط در ایده­ های آنان و در نتیجه باعث افزایش میزان خلاقیت آنان شده است.نتیجه­: اکنون پرداختن به آموزش سواد دیداری در کنار سواد اطلاعاتی به دلیل سلطه تصویر، از سوی کتابداران مطرح است. به­خصوص اینکه این مهارت می­تواند بر توانائی افراد نظیر خلاقیت اثرگذار باشد. آموزش سواد دیداری اقدامی مشترک بین اعضای هیئت علمی، کتابداران، موزه ­داران، آرشیوداران، حرفه­مندان منابع بصری، و متخصصان فناوری آموزشی است (ACRL, ۲۰۱۱)، اما در مدارس، به صورت تفننی برگزار می­شود (فلسفی، ۱۳۹۴) و مسئولیت سایر نهادهای آموزشی به­ویژه کتابخانه ­ها را برجسته می­کند. به منظور پرداختن به این آموزش لازم است، نظیر پژوهش حاضر، پروتکل ­های آموزشی با مشارکت دیگر حوزه ­ها نظیر ارتباطات و علوم تربیتی تقویت شود. همچنین ضرورت دارد از راهکارهای چندگانه به منظور آموزش بهره گرفته شود. این پژوهش از کتاب تصویری برای آموزش استفاده کرد. در نتیجه می­توان بیان کرد علاوه بر اینکه درک کتاب تصویری نیازمند سواد دیداری است، خود نیز به عنوان ابزار آموزش سواد دیداری استفاده شود. بنابراین پژوهش­ های آینده باید به بررسی چگونگی تقویت سواد دیداری در کتابخانه، افزایش آن در کاربران، شناسایی کتاب­های تصویری موثر و نیز شناسایی پروتکل مناسب آموزشی بپردازند.

Keywords:

آموزش , سواد دیداری , خلاقیت و مولفه های آن , کتاب تصویری بدون کلام , دختران ده ساله