اطلس تاریخ اسلام

اطلس تاریخ اسلام فصل اول کتاب به بحث درباره نقشه ­های جغرافیایی موجود در کتب جغرافیدانان مسلمان اختصاص یافته و نمونه ­های جالبی از این قبیل نقشه­ ها با شرح و توصیف و مقایسه ­های بسیار آمده است. در این فصل تحقیق عمیقی درباره فن نقشه کشی در میان مسلمانان و توسعه و تحول ذکر نمایش جهان بطورکلی و عالم اسلام بالاخص در میان مسلمانان و توسعه و تحول فکر نمایش جهان بطورکلی و عالم اسلام بالاخص در میان مسلمین، از آغاز اسلام تا قرن ۴ه.ق بعمل آمده و کلیه وقایع این چهار قرن به صورتی ابتکاری و جالب طی چندین جدول تنظیم گردیده است. سپس اوضاع اجتماعی و جغرافیایی و تاریخی جزیره العرب، درصدر اسلام به تفضیل شرح گردیده و مسائلی نظیر پراکندگی قبایل و اماکن، پرستش اصنام و طرق ارتباطی و مراکز مهم جمعیت مانند مکه و مدینه قبل از بعثت حضرت رسول (ص) در نقشه ­های مفصل توصیفی ارائه شده است. وقایع بعد از ظهور اسلام و بعثت حضرت پیامبر(ص) در غزوات مهم بدر و خندق و خیبر و فتح مکه و حجه الوداع و امثال آن با توصیف کافی به صورت نقشه ­هایی که درآن خط سیرها، میدان­ های رزم و صفوف قبیله­ های درگیر نشان داده شده، آمده است و در فصل دیگری، به شرح تبارنامه­ ها طی جداولی مفصل و مشروح پرداخته شده است. درفصل بعد، فتوحات اسلام از شام و عراق و ایران و ماوارءالنهر و سند گرفته تا مصر و نوبه و مغرب و اندلس بیان گردیده و درتمام این موارد، وقایع تاریخی و خطوط عمده لشگرکشی ­ها و میدان­ های جنگ در نقشه ­های مفصل و دقیق ارائه شده و در پایان هر فصل، فهرست مفصلی از مراجع قدیم و جدید به زبان­ های مختلف ذکر شده است. مولف، پس از بحث تفصیلی پیرامون فتوحات اسلامی و استقرار اسلام از سند تا اندلس، به سایر مراکز حکومتی اسلام در پهنه پرداخته و وقایع مربوط به خلفای اموی و عباسی و حکومت­ های مغرب و اندلس و غرناطه و یمن و جزیره العرب را به تفصیل بیان نموده و آنگاه مسائل تاریخی مربوط به ایران و سرزمین­ های غیرعربی را تحت عنوان جناح شرقی دولت­ های اسلامی ذکر کرده و تمام دوران های تاریخی از صدر اسلام تا زمان حاضر را همراه با جنگ ­های طلیبی، به گونه­ ای مفصل­ تر از طریق نقشه ­ها ارائه کرده است. مسائل مربوط به مصر  و شام و کشورهای اسلامی آفریقا تحت عنوان مسلمانان در بحرالمتوس (مدیترانه) از صدر اسلام تا زمان حاضر، در نقشه­ های متنوع توصیف شده و سپس تاریخ عثمانی از زمان سلطه ترکان سلجوقی تا زمان حاضر بیان گردیده و در پایان بخش تاریخی اطلس، گسترش اسلام در خاور دور آفریقای شرقی و مرکزی به تفصیل شرح داده شده است. در بخش دیگری از این اطلس، به پایان وضع اقتصادی جهان اسلام طی دو قرن گذشته پرداخته شده و خصوصا بر اهمیت فریضه الهی حج تکیه فراوان گردیده و نقشه ­های چند به این موضوع اختصاص یافته است. در فصل آخر اطلس تاریخ اسلام، موضوع عالم اسلام در دوران جدید مورد مطالعه قرار گرفته و سیاست­ های استعماری غربی در جهان اسلام و روابط بین آنها در اوایل قرن ۱۸ میلادی تا زمان حاضر به تفصیل مورد بحث قرار گرفته است. همچنین به گسترش تدریجی مستملکات امپراطوری­ های انگلیس، روسیه تزاری، فرانسه، هلند و دیگر کشورهای استعمارگر اروپایی در آفریقا و آسیا اشاره شده و تحولات سیاسی قرن بیستم مخصوصا پیامدهای جنگ اول جهانی و فروپاشی امپراطوری عثمانی و وقایع بین دو جنگ و بعد از جنگ جهانی و وضع جهان اسلام در آن بیان به تفصیل از طرق نقشه­ های تاریخی ارائه شده است. ­