وراثت مقاومت به بیماری زنگ زرد در تعدادی از ارقام تجاری و ژنوتیپ های انتخابی امید بخش گندم استان فارس*

به منظور مشخص شدن نحوه توارث مقاومت به بیماری زنگ زرد و تعداد ژن های دخیل در مقاومت به بیماری در ۱۷ لاین انتخابی امیدبخش گندم مربوط به اقلیم معتدل کشور، دو لاین انتخابی S-۷۸-۱۱ و S-۷۹-۱۰ از ژنوتیپ های امیدبخش اقلیم گرم و چهار رقم گندم تجارتی داراب ۲، نیک نژاد، بهار و استار، تلاقی های بسیاری از این ارقام و لاین ها با رقم حساس استاندارد Avocet S انجام شده و بذرهای F۱ ، F۲ و F۳ از هر تلاقی تولید شدند. جهت انجام تجزیه ژنتیکی، از عکس العمل دو جمعیتF۳  منتج از همه تلاقی ها در مرحله گیاه کامل، یک جمعیت F۳ حاصل از تلاقی رقم بهار با Avocet Sدر مرحله گیاهچه ای،والدین و ارقام شاهد نسبت به پاتوتیپ (نژاد) غالب زنگ زرد استان فارس (پاتوتیپ ۱۶۶E۱۳۸A+) یادداشت برداری شد. نتایج نشان داد که ژنوتیپ های امیدبخش M-۷۹-۴, M-۷۹-۵, M-۷۹-۱۳, M-۷۹-۱۸, M-۸۰-۱۳, M-۸۰-۲۰, M-۸۱-۵, از اقلیم معتدل، دو ژنوتیپ S-۷۸-۱۱ و S-۷۹-۱۰ از اقلیم گرم و رقم داراب ۲ هرکدام دارای یک ژن مقاومت مرحله گیاه کامل و ژنوتیپ های امیدبخش M-۷۹-۱۷, M-۸۰-۶, M-۸۰-۱۲, M-۸۱-۸, M-۸۱-۱۳, M-۸۱-۱۵  هرکدام دارای دو ژن مقاومت مرحله گیاه کامل هستند. هم چنین واکنش مقاومت ژنوتیپ های امیدبخشM-۸۰-۴, M-۸۰-۵, M-۸۱-۱۸  و رقم نیک نژاد در مرحله گیاهچه و در مرحله گیاه کامل دلالت بر وجود دو ژن مقاومت داشت. تجزیه ژنتیکی در مراحل گیاهچه و گیاه کامل برای تلاقی رقم بهار با Avocet S نشان دهنده وجود یک ژن مقاومت از نوع گیاهچه ای و نیز یک ژن مقاومت از نوع گیاه کامل برای این ژنوتیپ بود. رقم استار و ژنوتیپ های امیدبخش M-۷۹-۱۳ وM-۸۱-۳  فاقد هر گونه ژن مقاومت نسبت به پاتوتیپ مذکور بودند. تجربیات گذشته در ارتباط با زنگ های گندم دلالت بر این دارد که تکیه بر مقاومت های تک ژنی به خصوص از نوع مقاومت مرحله گیاهچه ای که در برخی از ارقام و لاین های امیدبخش تحقیق حاضر نیز تعیین شد کم دوام بوده و اغلب با خطر شکسته شدن مقاومت در یک برهه زمانی کوتاه (۵-۴ سال) مواجه می باشد. به کارگیری ژن های مقاومت رقم نیک نژاد و لاین های امیدبخشی که دارای دو ژن مقاومت مرحله گیاه کامل بودند در برنامه های اصلاحی جهت تولید ارقام مقاوم به زنگ زرد گندم توصیه می شود. 

Keywords:

گندم , زنگ زرد , پاتوتیپ (نژاد) , تجزیه ژنتیکی , مقاومت