نوای نای در فصل وصل؛ مقایسه نشانه شناسیک نی نامه مولوی و فصل وصل قیصر امین پور بر اساس دیدگاه ریفاتر

امروزه هریک از قلمروهای مختلف نظری و پژوهشی ادبیات می­ کوشند از منظری متفاوت و البته نظام ­مند، آثار ادبی را تحلیل کنند. تدوین چارچوب نظری، تحلیل ­های روشمند، ارائه نتایجی مدون و پرهیز از آراء ذوق مبنا، اساس بسیاری از تحقیقات ادبی روزگار کنونی است؛ یکی از این قلمروها، نشانه­ شناسی است. نظام پیوند دلالتی در ادبیات یا همان ربط میان دال و مدلول، محمل درخور توجهی برای نشانه­ شناسان بوده است که از زوایای مختلفی به متون ادبی ورود کنند. از جمله کسانی که اعتقاد داشت باید از دلالت­ های ظاهری شعر گذشت و به سطح دیگری از دلالت رسید، ریفاتر است. وی با تمرکز بر خواننده (خاص) و متن، بر شمردن فرآیندهای سه­ گانه در زبان شعر، تبیین سطح ظاهری و سطح پس ­­کنشانه، هپیوگرام و ماتریس، تلاش کرد کارایی چارچوب نظام­ مند نظریه خویش را نشان دهد و از این راه، چگونگی انتقال مدلول­ های متن را برای خوانندگان، به ­خصوص خوانندگانی که به تعبیر او از توانش ادبی برخوردار نیستند، تبیین کند. در این پژوهش، نی ­­نامه مولوی و مثنوی فصل وصل قیصر امین­ پور را که به موضوع «وصال» پرداخته­ اند، بر اساس نظریه ریفاتر تحلیل و مقایسه کرده و با ترسیم منظومه ­های توصیفی، هیپوگرام و ماتریس آن ها، نشان داده ­ایم این دو متن به رغم داشتن کمینه محتوای واحد، یعنی وصال، دو دیدگاه متقابل را بیان کرده­اند. منظومه ­های توصیفی فصل وصل اگرچه از نظر تعداد کمترند، اما از تنوع بیشتری برخوردارند؛ همچنین هیپوگرام ­های این سروده گسترده ترند. علاوه بر آن، واژگان غیر دستوری و نوواژگان نیز در سروده امین­ پور در مقایسه با نی نامه بسیار چشمگیرتر است.

Keywords:

فصل وصل , نی نامه , نشانه شناسی , ریفاتر , مولوی , قیصر امین پور