روابط ناوه تراز میانی جو با رخداد شدیدترین یخبندان های ایران

هر ساله رخداد یخبندان ­های شدید اعم از پاییزه، زمستانه و بهاره ، باعث بروز زیان های فراوان در بخش کشاورزی، دامداری، صنعت و ترابری ایران می شود. در این تحقیق،با تهیه آمار میانگین دمای روزانه ی صفر و زیر صفر از ۵۰ ایستگاه داده سنجی جوی از نوع همدید در سراسر ایران، ۷۵ موج یخبندان طی دهه اخیر یعنی از سال ۱۹۹۴ تا سال ۲۰۰۳ شناسایی شد. بر پایه سنجه ­های کمی تعریف شده شامل فراوانی موج های یخبندان، تاریخ های آغاز و پایان هر موج، شدت و تداوم زمانی آن ها، ۳۱ موج شاخص برگزیده شد و ویژگی های همدید آن ها بررسی گردید. نتایج تحقیق نشان داد همه ساله شدیدترین یخبندان ها در سطح سرزمین ایران طی زمستان رخ داده اند بجز سال ۱۳۷۳ که در پاییز بوده است. در میان ماه های سال، ماه بهمن رتبه ی پریخبندان ­ترین و ماه دی رتبه ی سردترین ماه را کسب کردند. در حالیکه از پیش نیز انتظار می رفت، خسارت­باری یخبندان های بهاره بیشتر باشد؛ نتایج نشان داد در عوض فراوانی      یخبندان­های پاییزه بیشتر بوده است. در این حال بر پایه الگو های همدید تهیه شده، محل بیشینه ناوه ­های غربی در ایران ۱۰ درجه جغرافیایی پایین تر از محل بیشینه آن ها در نیمکره جنوبی مشاهده شد و شدت یخبندان ها تا ۵۸ درصد با عمق ناوه های غربی رابطه معنی دار داشت. الگوی طراحی شده برای محورهای ناوه طی روزهای اوج، جاگیری عموم محورها را در نیمه ی خاوری ایران با امتداد شمال شرقی – جنوب غربی نشان داد. این جاگیری به تسهیل شارش جریان های بسیار سرد از عرض های بالای جغرافیایی تا جنوبی ترین مناطق ایران انجامید. ناوه­های مهاجر عرض های بالاتر یخبندان های شدیدتر و ناوه­های مهاجر عرض های پایین تر یخبندان ­های فراگیرتر در پی داشتند. در این راستا راهکار بنیادین برای کاهش زیان های کشاورزان بویژه باغداران در مناطق پرآسیب، تغییر الگوی کشت به لحاظ مکانی و استفاده از بذرها و گونه های مقاوم و دیربازده به لحاظ زمانی است.

Keywords:

بررسی همدید , یخبندان های شدید , ناوه های مهاجر , ایران