تجزیه ارتباطی صفات مهم کمی و مرفولوژیکی در ارقام و لاین های پیشرفته سویا با استفاده از نشانگرهای ریز ماهواره

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: ارزش اقتصادی یک رقم به صفات مختلف آن بستگی دارد و از این­رو اطلاع دقیق از رفتار ژنتیکی و شناسایی مکان­های ژنومی دخیل در کنترل این صفات می ­تواند به به­نژادگر در اصلاح ارقام کمک کند. مواد و روش ها: در این تحقیق، ارتباط و پیوستگی بین نشانگرهای ریزماهواره با برخی از صفات مهم زراعی و مورفولوژیک در ۱۳۰ ژنوتیپ مختلف سویا از طریق مدل­های ارتباطی شامل مدل خطی عمومی (GLM) و مدل خطی مختلط (MLM) در سال ۱۳۹۴ مورد ارزیابی قرار گرفت. صفات مورد مطالعه شامل ارتفاع بوته، طول غلاف، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، تعداد دانه در بوته، وزن غلاف، وزن دانه، وزن صد دانه و عملکرد دانه بودند. یافته ها: در تجزیه تنوع مولکولی ژنوتیپ­های مورد مطالعه بر اساس نشانگرهای ریز ماهواره، ۸۷ آلل توسط نشانگرهای مورد استفاده تکثیر شد که از این تعداد ۸۵ آلل (۹۷/۷ درصد) چند شکل بودند. بر اساس نتایج تجزیه تنوع ژنتیکی میانگین تعداد آلل  موثر، شاخص شانون، محتوی اطلاعات چند شکل و تنوع ژنی نئی به ترتیب ۱/۷، ۰/۵۲، ۰/۶۲ و ۰/۴۸ برآورد شد. بر اساس نتایج تجزیه ساختار، سه زیر جمعیت احتمالی (۳=K) در ژرم­پلاسم مورد مطالعه شناسایی شد که ۳۴ ژنوتیپ (۲۶/۱۵ درصد) به ساختار اول، ۴۳ ژنوتیپ (۳۳/۰۷ درصد) به ساختار دوم و ۴۴ ژنوتیپ (۳۳/۸۴ درصد) به ساختار سوم تعلق داشتند و ۹ ژنوتیپ (۶/۹۲ درصد) نیز ساختار مخلوط داشتند که نتایج حاصل از رسم بار پلات نیز آن­را تایید کرد. در تجزیه ارتباطی با دو روش GLM و MLM به ترتیب ۳۳ و ۳۵ نشانگر، ارتباط معنی­داری را با صفات مورد مطالعه نشان دادند. تعدادی از نشانگرهای ریز ماهواره دارای ارتباط معنی­ داری با چند صفت بودند (مانند ارتباط نشانگر Satt۴۶۰ با صفات ارتفاع بوته، طول غلاف، تعداد دانه در غلاف و وزن صد دانه) که می­تواند ناشی از آثار پلیوتروپی و یا پیوستگی نواحی ژنومی دخیل در کنترل این صفات باشد. ارتباط چند نشانگر با یک صفت خاص (مانند ارتباط نشانگرهای Satt۳۵۹، Satt۳۶۱، Sct_۰۲۸ و Sat_۱۲۴ با صفت عملکرد دانه) نیز نشان دهنده توارث کمی و پلی­ژنیک این صفت باشد که هر کدام از آن ها سهمی مشخص از تنوع صفت را کنترل می­کنند. نتیجه گیری: به ­طور کلی نتایج نشان داد که ضمن استفاده از نشانگرهایی به ­عنوان نشانگرهای مفید در ارزیابی تنوع ژنتیکی در سویا، نشانگرهایی نیز که پیوستگی بیشتری با نواحی ژنومی کنترل­ کننده این صفات داشتند، جهت اصلاح جمعیت از طریق انتخاب به کمک نشانگر معرفی می ­شوند.

Keywords:

Genetic structure , Genotype , Linkage disequilibrium , Yield and components yield , تجزیه ساختار , ژنوتیپ , عدم تعادل لینکاژی , عملکرد و اجزای عملکرد