اثر جهش زایی تشعشعات حاصل از گاز رادون محیطی بر مقادیر تانشیون ها در گیاه درمنه کوهی (Artemisia absinthium)

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: در تحقیق حاضر به بررسی اثرات پرتوهای حاصل از پسماندهای مواد رادیو اکتیو در یک معدن متروکه اورانیوم در تغییر کمیت و کیفیت محتویات متابولیتی اسانس درمنه کوهی پرداخته شده است. مواد و روش­ ها: جهت دسترسی کامل به اطلاعات آلودگی تابشی منطقه مورد مطالعه نقشه تشعشعات رادونی نقطه به نقطه در ۱۰ نقطه با استفاده از دستگاه تابش سنج طی دو سال متمادی مورد سنجش قرار گرفت. این اندازه ­گیری مشتمل بر نقاط هم ارتفاع در دو کوه مقابل هم (کوه دارای نقاط حاوی مواد راداکیتو A و کوه نقاط فاقد مواد رادیواکتیو B) بود. نمونه ­برداری از سرشاخه­ های گیاه درمنه کوهی (Artemisia absinthium) بصورت سیستماتیک و در سه تکرار مختلف انجام پذیرفت. اسانس موجود در سرشاخه­ ها به روش تقطیر با بخار آب استخراج گردیده و با استفاده از کروماتوگرافی گازی مجهز به طیف سنجی جرمی (GC- Mass) متابولیت­های تشکیل­ دهنده اسانس جداسازی و شناسایی شدند. یافته­ ها: آزمون مقایسات میانگین (P<۰.۰۱) با استفاده از نرم­ افزار آماری GenStat۱۲.۱ به روش فیشر حفاظت شده، تغییرات معنی داری را در مقادیر متابولیت­ ها در هر دو نقطه مورد مطالعه نشان داد. به­ طوری که در ارتفاع ۹۳۰ متر با بالاترین میزان شدت رادیو­اکتیو ۱.۸ میلی سیوورت (A۹۳۰/R۱.۸)، در مقایسه با نقطه شاهد (B۹۳۰/R۰.۱۶) تغییرات افزایشی در مقادیر متابولیت­ های گاما ترپینن، اکالیپتول، توژون و کامفور مشاهده شد. نتیجه ­گیری: قرار گرفتن طولانی ­مدت گیاهان چند­ساله در معرض تابش های محیطی منجر به تغییرات بیوشیمیایی شده که ممکن است در نتیجه جهش ­زایی عناصر پرتوزا در ژن های دخیل در مسیرهای بیوسنتزی متابولیت های ثانویه باشد.  

Keywords:

Artemisia absinthium , Mass spectrometry , Radioactive elements , Secondary metabolites , Tanshinone , تانشیون ها , درمنه , طیف­سنجی جرمی , متابولیت های ثانویه , مواد رادیواکتیو