بررسی رویکرد ایران در مذاکرات احیای برجام براساس نظریه نوواقع گرایی (۲۰۲۱-۲۰۲۲)

غربی ها در برخورد با برنامه هسته ای ایران و برای محدود کردن ظرفیت هسته ای این کشور، دو رویکرد کلی داشتند. این دو رویکرد عبارت بودند از: راه حل مسالمت آمیز یا اقدامات تنبیهی و نظامی از آنجایی که طبق منشور ملل متحد ابتدا باید روشهای مسالمت آمیز به کار گرفته شود، آنها تلاش نمودند که از طریق مذاکره ایران را متقاعد کنند که محدودیتهایی را بر برنامه هسته ای خود بپذیرد و همزمان بازرسی های گسترده از این برنامه را قبول نماید. با شروع به کار دولت یازدهم، مذاکرات هستهای با جدیت بیشتری پیگیری شد و در نهایت توافق هسته ای برجام حاصل گردید و اتحادیه اروپا همگام با روز اجرای عهدنامه توسط ایران، تحریمهای اقتصادی و مالی مربوط به مسئله هسته ای را برداشت؛ اما از همان روز توافق آمریکا با مانع تراشی های بسیار در این مسیر به الزام شرکتها و بانکهای اروپایی به انتخاب معامله با ایران یا همکاری با آمریکا پرداخت. پس از ادامه کارشکنی های مکرر از سوی آمریکا و روی کار آمدن ترامپ و عدم توانایی وی در ایجاد تغییراتی در متن توافقنامه برجام، ضمن خروج از برجام، در این راستا از کشورهای اروپایی نیز حمایت و همکاری درخواست کرد. در چنین شرایطی پس از آنکه طرفین مذاکرات (به جز آمریکا) به ادامه روند مذاکره و اجرای بندهای توافق نامه برجام پرداختند آن هم در حالی که دولت بایدن بر سر کار آمد، جریان مذاکرات احیای برجام با فراز و نشیب هایی همراه گشت. در این راستا، پژوهش حاضر با استفاده از نظریه نوواقع گرایی و روش توصیفی- تحلیلی به تاثیر این نظریه بر رویکردهای اتخاذ شده ایران میپردازد؛ چرا که نوواقع گرایان، ساختار آنارشیک نظام بین الملل را موجب بی اعتمادی و سوءظن کشورها نسبت به یکدیگر میدانند. آنها همواره از خطر حمله و تجاوز دیگران در ترس و هراس اند. از اینرو مهمترین عاملی که کشورها را به امنیت طلبی در رفتار خود وا میدارد، عدم اعتماد و اطمینان از انگیزه ها و نیات دیگران است. مهمترین هدف کشورها در نظام آنارشیک بین الملل بدون شک تامین امنیت و تضمین بقاست، با این حال نکته اصلی و مهم اجتناب ناپذیر کشورها در اتکا به اصل خودیاری است و در این راستا ناگزیر به افزایش توانمندی های خود برای حفظ بقا و تامین امنیت میباشند.

Keywords:

ایران. سیاست خارجی , برجام , نوواقع گرایی , مذاکرات احیای برجام.