بررسی تاثیر ارتفاع سازه های آبگیری بر راندمان پروژه های کنترل و تغذیه سیلایهای فصلی

منابع آب قابل استفاده درمناطق خشک و نیمه خشک عمدتاَ سفره های آب زیرزمینی می باشد. که به دلیل برداشت بی رویه از آن در اغلب دشتها دارای بیلان آبی منفی می باشیم به ویژه در خشکسالی های اخیر که سطح سفره های آب زیرزمینی شدیداَ دچار افت شده است. با مطالعه و اجرای پروژه های کنترل و تغذیه سیلابهای فصلی تا حدودی می توان بحران ناشی از کمبود آب در این مناطق را کاهش داد. در این نوع پروژه ها با احداث بندهای تنظیمی در بستر رودخانه های فصلی و دهانه آبگیر آن، حجم معینی از سیلاب های فصلی منحرف شده، تا از طریق ذخیره سازی در حوضچه های سطحی به مرور زمان به درون آبرفت زیر دست تغذیه شود. یکی از مشکلات این سیستم آبگیری، انتقال رسوبات(بار بستر و بار معلق) همراه با سیلابهای فصلی است که تا پشت بند و دهانه آبگیر منتقل می شود به ویژه رسوبات درشت دانه(گراول و شن) که با تجمع در فضای جلوی دهانه آبگیر، عملاَ آبگیری حوضچه های تغذیه را با مشکل جدی مواجه می سازد. در این تحقیق که در پروژه تنگ ترکی واقع در شهرستان استهبان اجرا شده است. تلاش گردید تا با افزایش ارتفاع بند انحرافی و دهانه آبگیر آن شرایط هیدرولیکی لازم برای پس رفت سطح آب در بستر رودخانه فراهم شود. به طوریکه با کاهش شیب سطح آب، سرعت جریان در بخش انتهائی بستر رودخانه کاهش یافته و امکان حمل رسوبات درشت دانه تا پشت دهانه آبگیر به حداقل بربند. در این پروژه علیرغم امکان آبگیری با احداث بندی به ارتفاع 1/5 متر از کف رودخانه، بندی به ارتفاع 3/5 متر احداث گردید همچنین کد ارتفاعی دهانه آبگیر هم متناسب با افزایش ارتفاع بند انحرافی به میزان 2 متر افزایش یافت. عملیات اجرائی این پروژه در اسفند ماه 1387 به پایان رسیده و خوشبختانه اولین سیل در تاریخ دهم فروردین 1388 به وقو پیوست و توسط این پروژه حجمی معادل 350 هزار مکعب آبگیری انجام شد. پس از پایان سیل از مواد بستر رودخانه، نمونه برداری انجام شده تا از طریق تهیه منحنی دانه بندی نمونه ها وضعیت قرار گرفتن ذرات در طول بستر رودخانه مشخص گردد. همچنین با تهیه پروفیل های طولی بستر رودخانه و سطح داغاب تأثیر افزایش ارتفاع بند انحرافی و دهانه آبگیری آن بر کاهش شیب سطح آب و سرعت جریان مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج این تحقیق نشان میدهد با فاصله گرفتن از محل بند در امتداد خطالقعر جریان، منحنی دانه بندی مواد بستر رودخانه درشت تر شده، ذرات شن و گراول در فاصله ای بالاتر از 30 متری از محل بند ته نشین می شود. همچنین خطر پر شدن فضای جلوی دهانه آبگیر از بین رفته تا همواره اختلاف ارتفاع بین دهانه آبگیر و سرریز بند انحرافی شرایط را برای ورود اولیه سیلاب به حوضچه ها فراهم سازد.

Keywords:

پروژه های کنترل و تغذیه سیلاب , سازه های آبگیری , رسوب , تنگ ترکی استهبان