نقش برگ های پایین و بالای کانوپی و اندازه طبق بر فیزیولوژی عملکرد آفتابگردان در شرایط مختلف فراهمی نیتروژن

به منظور بررسی اثر تغییر اندازه منبع و مخزن فیزیولوژیک بر صفات فنولوژیکی و ارتباط آن با عملکرد یک هیبرید آفتابگردان، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال ۱۳۹۱ ای واقع در شهرستان فیض آباد اجرا گردید. محلول پاشی نیتروژن در زمان ظهور طبق در دو سطح شامل عدم محلول پاشی و محلول پاشی ۵۰ کیلوگرم اوره در هکتار به عنوان فاکتور اصلی و تغییر اندازه منبع و مخزن شامل حذف ۱/۲ برگ های پایین ساقه، حذف ۱/۲ برگ های بالای ساقه، حذف ۱/۲ دانه های طبق، حذف ۱/۴ دانه های طبق و تیمار شاهد (بدون حذف برگ و دانه) فاکتور فرعی را تشکیل دادند. نتایج نشان داد که اثر محلول پاشی نیتروژن و تیمارهای منبع و مخزن بر طول دوره زایشی، طول دوره پر شدن دانه، طول دوره رشد، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک در متر مربع و شاخص برداشت معنیدار شد. کود نیتروژن از طریق افزایش تعداد دانه در طبق و تا حدودی افزایش وزن هزار دانه موجب افزایش عملکرد شد. اثر متقابل محلول پاشی نیتروژن و تیمارهای منبع و مخزن فقط عملکرد بیولوژیک را تحت تاثیر قرار داد. بالاترین عملکرد دانه از تیمار محلول پاشی نیتروژن در گیاهان شاهد(بدون حذف برگ و دانه) به میزان ۶۵۶ گرم در متر مربع به دست آمد. همچنین همبستگی مثبت و معنی داری بین عملکرد دانه در متر مربع با طول دوره پر شدن دانه (۶۲/۰+ =r)، طول دوره رشد (۰/۶۲+ =r)، عملکرد بیولوژیک در متر مربع (۰/۸۹+ =r) و شاخص برداشت (۰/۹۶+ =r) در شرایط اعمال تیمارهای حذف منبع و مخزن مشاهده شد. وزن صد دانه با دوره فعال پر شدن دانه بیشترین همبستگی مثبت و معنیداری (۰/۸۷+ =r) را داشت. با حذف منابع فعال فیزیولوژیکی، به دلیل کاهش تولید مواد فتوسنتزی، طول مدت مراحل فنولوژیک کاهش یافت و در نتیجه عملکرد نیز کاهش چشمگیری نشان داد.نتایج این تحقیق نشان داد که تیمارهای برگ زدایی و کمبود نیتروژن از طریق کاهش تولید زیست توده و تعداد دانه در طبق و در نتیجه کاهش شاخص برداشت عملکرد را کاهش دادند. کمبود نیتروژن در مرحله گل دهی باعث کاهش سرعت فتوسنتز و هدایت روزنه ای و افزایش کارایی مصرف آب گردید، در حالی که برگزدایی باعث افزایش سرعت فتوسنتز شد. در شرایط کمبود نیتروژن هر دو محدودیت منبع و مخزن مشاهده شد، اما در شرایط فراهمی نیتروژن علیرغم تولید مواد فتوسنتزی بیشتر،محدودیت مخزن شدیدتر و تعیین کننده نهایی عملکرد بود. در کل می توان گفت با توجه به روند هماهنگ کاهش درصد روغن و افزایش محدودیت منبع در شرایط کمبود نیتروژن، استفاده از ارقام با محدودیت منبع کمتر با افزایش درصد روغن همراه خواهد بود. همچنین در شرایط فراهمی نیتروژن ارقام دارای طبق بزرگتر و تعداد دانه بیشتر در طبق میتوانند به واسطه رفع محدودیت مخزن به بهبود عملکرد در این شرایط کمک کنند

Keywords:

آفتابگردان , منبع و مخزن , دوره پر شدن دانه , شاخص برداشت , عملکرد دانه