پایداری عملکرد دانه در ژنوتیپ های بهاره کلزا*

به منظور دستیابی به ژنوتیپ های پرمحصول و سازگار با شرایط متفاوت اقلیمی، تعداد ۲۲ ژنوتیپ بهاره کلزا به همراه ژنوتیپ شاهد ساری گل (Sarigol) جمعا ۲۳ ژنوتیپ در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار به مدت دو سال (۸۱- ۱۳۷۹) در چهار منطقه مورد ارزیابی قرار گرفت. تجزیه واریانس ساده عملکرد دانه حاکی از تفاوت های ژنتیکی بین ژنوتیپ ها از لحاظ توان تولید محصول بود. در تجزیه واریانس مرکب برای عملکرد دانه (بر مبنای ۸ محیط) اثر مکان ها و سال ها معنی دار نبود، ولی اثر متقابل سال × مکان بسیار معنی دار بود. بین ژنوتیپ ها نیز تفاوت های معنی داری مشاهده شد. در حالی که میانگین مربعات اثر متقابل ژنوتیپ × مکان و ژنوتیپ × سال غیر معنی دار اما میانگین مربعات اثر متقابل ژنوتیپ × مکان × سال بسیارمعنی دار شد. مطابق روش ابرهارت و راسل، ژنوتیپ شماره ۲۱ (هیبریدHyola۴۰۱ ) با بالاترین عملکرد ( به مقدار ۴۰۸۵ کیلوگرم در هکتار)، ضریب رگرسیون خطی معادل یک و انحراف از خط رگرسیون غیر معنی دار به عنوان پایدارترین ژنوتیپ مشخص گردید. ژنوتیپ های شماره ۲ (S-۲) و شماره ۲۰ Hyola۳۰۸)) به ترتیب با عملکرد ۳۶۲۴ و ۳۶۰۰ کیلوگرم در هکتار نیزاز لحاظ عملکرد دانه با ژنوتیپ شماره ۲۱ Hyola۴۰۱)) تفاوت معنی داری نداشته و از سازگاری عمومی و پایداری متوسطی برخوردار بودند. بر اساس ضریب تغییرات (CVi) ، ژنوتیپ شماره ۳ (Cyclone) جزء سه ژنوتیپ پایدار بعد از ژنوتیپ ها Hyola۴۰۱ و S-۲ بود، به طوری که ضریب تبیین این ژنوتیپ ها نیز بسیار معنی دار بود. نهایتا براساس روش گزینش هم زمان برای عملکرد و پایداری، ژنوتیپ های پرمحصول شماره ۲۱ (Hyola۴۰۱) ، شماره۲(S-۲) و شماره ۲۰ Hyola۳۰۸)) جزء ژنوتیپ های مناسب تشخیص داده شدند.

Keywords:

Spring rapeseed , Genotype x environment , Seed yield , Stability parameters , کلزای بهاره , ژنوتیپ × محیط , عملکرد دانه , پارامتر های پایداری.