مطالعه خصوصیات مرفولوژیک، شاخص های فیزیولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد دانه در ارقام بومی و اصلاح شده برنج (Oryza sativa L.)

به منظور مطالعه شاخص های فیزیولوژیک و مرفولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد ارقام بومی و اصلاح شده برنج، در سال ۱۳۸۲ این آزمایش در موسسه تحقیقات برنج کشور در آمل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با ۳ تکرار انجام گرفت. تیمارها عبارت بودند از: ۶ رقم اصلاح شده ایندیکا شامل ندا، فجر، دشت، شفق، پویا و خزر، ۲ رقم اصلاح شده ژاپونیکا شامل اوندا، فوجی مینوری و ۲ رقم بومی منطقه شامل طارم و رمضانعلی طارم. به علت اختلاف در الگوی رشد ارقام، از شاخص حرارتی درجه روز رشد (GDD) جهت محاسبه شاخص های رشد استفاده گردید. علاوه بر شاخص های رشد (سرعت رشد محصول، سرعت رشد نسبی، سرعت فتوسنتز خالص، شاخص سطح برگ، نسبت سطح برگ، دوام سطح برگ و وزن مخصوص برگ) صفاتی از قبیل تعداد دستجات آوندی میانگره انتهائی، تعداد رگبرگ در برگ پرچم، مقدار کلروفیل برگ پرچم (SPAD value)، طول میانگره انتهائی، طول پدانکل، زاویه برگ پرچم، ارتفاع بوته و قابلیت پنجه زنی نیز مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که ارقام اصلاح شده نسبت به ارقام بومی، ماده خشک کل، سرعت رشد محصول، شاخص سطح برگ، نسبت سطح برگ و وزن مخصوص برگ بالاتری داشتند اما، سرعت رشد نسبی و سرعت فتوسنتز خالص در ارقام بومی بیشتر از ارقام اصلاح شده بود. رقم ندا با بیشترین شاخص سطح برگ (۷/۵) عملکرد دانه بالائی داشت. ارقامی با بیشترین و کمترین ماده خشک کل بیشترین و کمترین عملکرد دانه را نیز داشتند (به ترتیب ارقام اوندا و رمضانعلی طارم). در این آزمایش، ارقام بومی با ارتفاع بوته بالاتر و قابلیت پنجه زنی کمتر نسبت به ارقام اصلاح شده، عملکرد دانه پائینی داشتند. ارقام اصلاح شده در مقایسه با ارقام بومی تعداد دستجات آوندی و رگبرگ بیشتری داشتند. در این تحقیق، رقم اوندا با مقدار SPAD ۳۵/۴۸، بیشترین میزان کلروفیل برگ پرچم را داشت. رقم ندا با بالاترین قابلیت پنجه زنی، بیشترین تعداد خوشه در واحد سطح را به خود اختصاص داد. در این تحقیق، ارقام اصلاح شده ایندیکا به علت قابلیت پنجه زنی، تولید ماده خشک، سرعت رشد محصول، شاخص سطح برگ و شاخص برداشت بالا عملکرد دانه بالائی تولید کردند. براساس نتایج این تحقیق به نظر می رسد که با متمرکز کردن اهداف اصلاحی بر روی افزایش مقدار کل ماده خشک و بهبود دو شاخص سرعت رشد محصول و شاخص سطح برگ می توان به افزایش عملکرد دانه در برنج امیدوار بود.

Keywords:

Rice , Grain yield , yield components , Growth indices , Growing Degree Days (GDD). , برنج , اجزای عملکرد , شاخص های رشد , درجه روز رویش.