اثر تاریخ کاشت و تنش گرما در مرحله گلدهی بر عملکرد دانه و اجزاء عملکرد رقم های کلزا (Brassica napus L.)

مرحله گلدهی کلزا در خوزستان با افزایش درجه حرارت و بروز تنش گرما مواجه است. هدف از این تحقیق ارزیابی اثر تاریخ کاشت و تنش گرما در مرحله گلدهی بر عملکرد دانه و اجزاء عملکرد سه رقم کلزای بهاره بود. آزمایش در مجتمع عالی آموزشی و پژوهشی کشاورزی رامین طی دو سال زراعی ۸۳-۱۳۸۲ و ۸۴-۱۳۸۳ اجرا گردید. آزمایش به صورت کرت های یک بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و در چهار تکرار پیاده شد که سه تاریخ کاشت یک آذر، بیست آذر و ده دی به عنوان فاکتور اصلی و سه رقم کلزا Hyola-۳۰۸، PF-۷۰۴۵/۹۱ و Heros به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج آزمایش نشان داد که تاخیر در تاریخ کاشت سبب کاهش معنی دار عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه و اجزاء عملکرد (به استثنای تعداد دانه در خورجین) شد. رقم ها از نظر عملکرد دانه و اجزاء عملکرد تفاوت معنی دار داشتند، اما از نظر عملکرد بیولوژیک متفاوت نبودند. رقم های Hyola-۳۰۸ و Heros به ترتیب با ۷۴/۳۲۷ و ۲۶/۲۰۳ گرم در مترمربع، بیشترین و کمترین عملکرد دانه را تولید کردند. درجه حرارت آستانه تنش در مرحله گلدهی بین رقم ها اختلاف معنی دار نداشت و میانگین آن ها معادل ۳/۲۸ درجه سانتی گراد بود. در مرحله گلدهی، مجموع درجه حرارت های حداکثر روزانه بیشتر از ۳/۲۸ درجه سانتی گراد به عنوان واحد های تنش گرمایی محسوب گردید. با افزایش واحدهای تنش گرمایی در مرحله گلدهی، تعداد گل و تعداد خورجین در گل آذین اصلی و نسبت موفقیت گل ها در تبدیل به خورجین بارور کاهش یافتند، اما تعداد دانه در خورجین رقم Hyola-۳۰۸ افزایش و در دو رقم دیگر کاهش نشان داد. بر اساس نتایج حاصل از این آزمایش، رقم های متوسط رس و دیررس کلزا برای منطقه خوزستان مناسب نیستند و رقم های زودرس توصیه می گردد.

Keywords:

Canola , sowing date , heat stress , threshold temperature , yield , yield components , کلزا , تاریخ کاشت , تنش گرما , درجه حرارت آستانه تنش , عملکرد دانه , اجزاء عملکرد.