اثر تنش خشکی بر عملکرد و اجزای آن در چهار ژنوتیپ پنبه در منطقه داراب*

به منظور ارزیابی اثر تنش خشکی بر عملکرد و اجزای آن در پنبه و انتخاب بهترین ژنوتیپ از بین ژنوتیپ های در دست معرفی پنبه در مقایسه با رقم تجارتی منطقه، چهار ژنوتیپ از گونه تتراپلوئید پنبه (Gossypium hirsutum L.) در آزمایشی بصورت اسپلیت پلات (کرتهای خرد شده) در قالب بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار طی دو سال ۱۳۸۲ و ۱۳۸۳ مورد مطالعه و مقایسه قرار گرفتند. فاکتور اصلی شامل دور متغیر آبیاری در چهار سطح ۷۰، ۱۰۰، ۱۳۰ و ۱۶۰ میلی متر تبخیر تجمعی از طشتک تبخیر کلاس A و فاکتور فرعی شامل ارقام Siokra،۸۱۸-۳۱۲ ، B۵۵۷ و بختگان (بعنوان شاهد) بود. صفات مورد بررسی شامل ارتفاع بوته، طول شاخه رویا، تعداد شاخه رویا، طول شاخه زایا، تعداد شاخه زایا، تعداد غوزه، وزن غوزه، عملکرد وش و زودرسی (نسبت چین اول به کل محصول) بود. همچنین سطح برگ، قطر ساقه و کارایی مصرف آب (WUE) به ازاء عملکرد وش در کلیه ارقام مورد مقایسه و بررسی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تاثیر دورآبیاری بر روی صفاتی نظیر ارتفاع بوته، تعداد شاخه رویا، وزن غوزه و عملکرد در سطح ۱% یا ۵% معنی دار بود. بین ارقام مورد مطالعه نیز از نظر ارتفاع بوته، طول شاخه رویا، طول شاخه زایا، وزن غوزه و زودرسی تفاوت معنی داری وجود داشت. تنش خشکی سبب کاهش وزن غوزه ها شد. در حالیکه درشت ترین غوزه ها مربوط به ژنوتیپ بختگان بود. اثر تنش بر روی عملکرد وش در تیمارهای مورد بررسی بنحوی بود که تیمارهای۷۰ و۱۰۰ میلیمتر تبخیر در یک گروه و تیمارهای۱۳۰ و۱۶۰ میلیمتر تبخیر در گروه دیگر قرار گرفتند و بین دو گروه از این نظر تفاوت کاملا معنی داری در سطح ۱% وجود داشت. این نتیجه بیانگر اثر تنش در کاهش قابل توجه عملکرد در ژنوتیپ های پنبه بود. هر چند که بین ژنوتیپ های مورد بررسی از نظر عملکرد تفاوت معنی داری مشاهده نشد، اما بیشترین عملکرد وش در تیمار ۱۰۰ میلیمتر تبخیر مربوط به ژنوتیپ ۸۱۸-۳۱۲ بمقدار ۳۳۲۲ کیلوگرم در هکتار بود. میزان آب مصرفی در این تیمار ۹۶۴۶ مترمکعب در ۱۳ نوبت آبیاری و دور آبیاری تقریبا ۱۰ روز بود.

Keywords:

Cotton , Genotypes , Drought stress , Irrigation interval , Yield , Monopodial , Sympodial , Bollر , پنبه , ژنوتیپ , تنش خشکی , دور آبیاری , عملکرد وش , شاخه رویا , شاخه زایا , غوزه.