متن شناسی و بررسی ساختاری منشآت ارزنجانی (سده هشتم قمری)

طیب الدین مولوی ارزنجانی، از مترسلان و ادبای گمنام سده هشتم قمری در آسیای صغیر است. اثر وی موسوم به منشآت به خط او در سال ۸۲۲ قمری نگاشته شده است. منشآت مذکور تا کنون تصحیح نشده و نیز در ضمن پژوهشی مستوفی، مورد بررسی قرار نگرفته است. در این نوشتار به روش تحلیل و توصیف محتوای کیفی، منشآت ارزنجانی مورد تحلیل متن شناسی قرار گرفته است. یافته های پژوهش نشان می دهد که اثر حاضر، متنی است که به قصد راهنمایی و به دست دادن الگوهای نامه نگاری در وهله اول برای عموم و در مرتبه دوم برای منشیان به نگارش درآمده است. اقسام مکاتیب رسمی و غیر رسمی در متن مشهود است؛ در موضع نام مخاطبان، اسم خاصی مشهود نیست و از قید فلان استفاده شده است. مکاتیب اثر به نسبت شیوه معهود قرن نهم، چندان دراز و مطنب نیستند. ساختارهای نامه نگاری متاثر از اسلوب های متداول عصر است. نویسنده در مواضع گوناگون نامه ها به آیات، روایات و نیز اشعار شاعران متقدم و معاصر خویش مانند سلمان ساوجی، ظهیر فاریابی و مولانا استشهاد جسته است. سبک نثر منشآت، فنی و تا حدی مایل به مصنوع است، به گونه ای که جانب عبارت پردازی های رایج منشیانه و کاربرد اسجاع، جناس ها و سایر فنون لفظی و معنوی فروگذار نشده است. در برخی عبارات نثر، جنبه شاعرانه به خود گرفته است که از توانایی مصنف اثر در نثر فارسی حکایت می کند.

Keywords:

طیب الدین ارزنجانی , نثر فارسی طیب الدین ارزنجانی , ترسل و انشاء , منشآت , نثر فارسی