معرفی یک نسخه خطی از دیوان غرائب الصغر علیشیر نوایی و تحلیل مولفه های تذهیب آن (با عطف به افتتاحیه و ترقیمه)

عظمت خراسان بزرگ در سده نهم و دهم هجری و مقام ارجمند علمی، ادبی، هنری و سیاسی هرات کهن، بسیاری از شاعران، عالمان و هنرمندان را به سوی خود کشاند . مراکز خوشنویسی هرات از محافلی بود که در آن فاضلان، با انگیزه های اعتقادی و فرهنگی،طلاب به جهت تعلیم خط و مواضع آموزشی و برخی به قصد معیشت، به استنساخ مولفات مشغول شدند. اما شبکه نسخه نویسی درباری، سهم والاتری در تولید و انتشارنسخ خطی ممتاز تیموری ایفا کرد. غرائب الصغر، از دواوین ترکی علیشیر نوایی است که در طول تاریخ، بارها کتابت و آذین بندی شدهاست.بر همین اساس، هدف این مقاله، معرفی و تبیین شاخصهای بصری و تحلیل فنی-هنری عناصر تذهیب غرائب الصغر (نسخه کاخ باکینگهام) است. این امر با رویکردی سبک شناختی، بر پایه روش توصیفی-تحلیلی و از طریق مطالعات اسنادی میسر میشود. بدینسان که پس از معرفی نسخه نامبرده، به توصیف ساختاری عناصر بصری و سپس به تحلیل آرایه های آن -با سه معیار رنگ، نقشمایه و ترکیب بندی- پرداخته خواهدشد. در نهایت با عنایت به پاسخ این پرسش که شاخصه هایبصری این نسخه از غرائب الصغر کداماند و ویژگیهای آرایه های تذهیب آن چیست؟ نتیجه گیری صورت می پذیرد.در پی یافتن پاسخ پرسش فوق و هدف پژوهش، یافته ها بیانگر آن است که آرایه های تذهیب این دیوان، در بستر کتیبه ها و قابهای صفحات افتتاحیه و انجامه، چند خصیصه برجسته دارند: ترکیب بندی برپایه انواع گردش بندهای حلزونی (اسپیرال) شامل اسلیمی -با الهام از اسلیمی های مغولی- و ختایی، بهره جویی از عناصر ختایی در راستای نگاه طبیعت گرایانه تیموریان، و غلبه دو رنگ طلایی و لاجوردی بر صفحه.

Keywords:

خراسان بزرگ , هرات , کتاب آرایی , تذهیب , امیر علیشیر نوایی , دیوان غرائب الصغر.