شبیه مضحک؛ تولد کمدی از بطن تراژدی

تعزیه خوانی در جامعه ی دوره ی ناصری و چند دهه ی پس ازآن به اوج شکوفایی و درخشندگی خود رسید و جاذبه ی خاصی در میان توده ی مردم یافت. در آن زمان، درباریان و حکومت و اعیان و اشراف به دلایل مختلف از تعزیه خوانی حمایت میکردند و آن را هرسال با جلال و جبروت مخصوصی در تکیه ها و تکیه ی دولت و حیاط خانه های خود برپا میکردند؛ و از سوی دیگر مردم کوچه و بازار و سرسپردگان خاندان پیامبر که رکن اصلی حامیان و مشوقان مجالس تعزیه خوانی بودند و بانیان واقعی تعزیه خوانی ها را در تکیه های محلی و میدانها و کاروانسراها و فضای باز زیارتگاه شکل میدادند، این مجالس را باشکوهی درخور قهرمانان دینی برگزار میکردند. اما تغییر و تحولات در دوران ناصرالدین شاه، اعم از تغییرات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی تاثیرات بسیاری بر امور زندگی مردم گذاشت. این تغییرات امور مذهبی را نیز دربگرفت. از طرفی علاقه ی ناصرالدینشاه به شبیه خوانی به روند گسترش این پدیده در جامعه سرعت بخشید و به آن شکوه و عظمت زیادی داد که این شکوه و عظمت به خارج شدن تعزیه از مسیر اصلی که همانا برگزاری مراسم عزاداری باشد کمک کرد و آن را تبدیل به مراسمی سرگرمکننده البته در کنار سوگواری کرد، و از طرف دیگر حال و هوای برگزاری این مراسمها در تکیه دولت مسیری گشود برای تولید هرچه بیشتر عوامل سرگرم کننده برای تماشاچیان پس موجب ایجاد تنوع در تعزیه نامه ها شد و گوشه ها مورد اهمیت قرار گرفتند و در مرحله ی بعد شبیه مضحک رشد و نمو کرد و مورد استقبال قرار گرفت. شبیه مضحک به مرور با تطور و تحول در مضامین خود به سمت جداشدن کامل از مضامین اصلی رفت و موجب افزوده شدن موضوع های اساطیری، تاریخی دینی و تاریخی غیردینی، و قصه های عامیانه ایرانی اسلامی به موضوع های تعزیه های اصلی شد. در این مقاله به زمینه ها و علل پیدایی شبیه مضحک پرداخته خواهد شد. اینکه از بطن تعزیه، که نوعی تراژدی محسوب میشود، شبیه مضحک نوعی نمایش کمدی پدید می آید.

شبیه مضحک؛ تولد کمدی از بطن تراژدی Keywords:

تعزیه , شبیه مضحک , دوره ی قاجار , تکیه دولت.