تبیین ماهیت دلبستگی به محله ایرانی-اسلامی: مطالعه کیفی محله اختیاریه

محله در شهر ایرانی-اسلامی سازنده بنیان هویتی افراد و احساس دلبستگی در ساکنان بر شمرده می شود. این درحالی است که با غلبهگفتمان مهندسی در توسعه شهرها، محله دستخوش تغییر ساختار فضایی و سازمان اجتماعی و تضعیف پیوند روانشناختی مردم-محلهشده که افول مشارکت اجتماعی، تهدید هویت محله ای و تضعیف سرمایه اجتماعی را در پی داشته است. با توجه به خلاءهای نظریدر ابعاد ماهوی، فرایندی، رفتاری دلبستگی به محله و از آن جا که درک عمیق نسبت به ماهیت این پدیده در بستر شهرهای کشورو عوامل تاثیرگذار بر آن گامی راهبردی در برنامه ریزی محله محور است، هدف این مقاله مطالعه عمیق تجربه زیسته ساکنان محلهاختیاریه به منظور بازشناسی ماهیت روانشناختی این پیوند و مولفه های موثر بر آن در محله ای است که بر اساس پیمایش شهرداریتهران (۱۳۹۶) سطح بالایی از تعلق ساکنان و پایداری نسبی سکونت را دارد. بنابراین با اتخاذ راهبرد کیفی و روش تحقیق نظریهداده بنیاد و به کارگیری تکنیک نمونه گیری هدفمند و نظری، ۲۴ نفر از ساکنان اختیاریه به عنوان مشارکت کنندگان تحقیق در فرایندگردآوری اطلاعات از طریق ترکیبی از ابزارهای مصاحبه عمیق، پرسشنامه، نقشه شناختی و مطالعات اسنادی انتخاب و تحلیل داده هابه صورت همزمان، غیرخطی، تکوینی و با تکنیک کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام شد. نتایج و یافت ههای پژوهش نشان داد کهدلبستگی به محله همچون امتداد حس خانه در مقیاس محله در ابعاد احساسی، شناختی-ادارکی و رفتاری تجربه می شود. بعد احساسیاین پیوند با غرور، رفاه روانی، اندوه دوری از محله، تعلق و عضویت و بعد شناختی-ادراکی دلبستگی با رسش و پختگی پیوند عاطفی،شکل گیری خود اجتماعی، دگردیسی در نظام معنایی مکان و از آن خود کردن مکان ادراک می شود. دلبستگی با الگوهای رفتاریجوارجویی انطباق پذیر، پیوندجویی، عمل جمعی و مشابه تجویی بازنمایی می شود. همچنین دلبستگی به خانه، خودتعیین گری،هویت مکان، دلپذیری بصری-شنیداری، منزلت مکان، مکان -رویدادهای پیونددهنده، کیفیت پاسخگویی و ثبات، عوامل سازنده وتقویت کننده دلبستگی به اختیاریه شناسایی گردید.

Keywords:

دلبستگی به مکان , دلبستگی به محله , محله ایرانی-اسلامی , اختیاریه