بررسی قلمرو مسئولیت نوجوان در حقوق کیفری ایران

دوره نوجوانی به عنوان مرحله ای که طی آن، فرد از دوران عدم مسئولیت کیفری ایام طفولیت فاصله گرفته است و البته هنوز نیز آماده و محیا برای پذیرش مسئولیت تام کیفری ایام بزرگسالی نیست، بسیار مهم و از منظر حقوقی چالش برانگیز است. ملاک و مبانی مسئولیت کیفری در فقه و حقوق رسیدن فرد به سن بلوغ شرعی و سن بلوغ شرعی نیز به معنای رسیدن فرد (دختر و پسر) به سن خاصی است که در شرع و قوانین مقرر شده است، البته علاوه بر این موارد نکاتی مانند قوای عاقله و درک موضوع جرم نیز در ایجاد مسئولیت کیفری نوجوان موثر خواهد بود. به هرروی رویکردهای مختلفی در خصوص مسئولیت کیفری نوجوانان و میزان آن در فقه و حقوق مطرح است که بر اساس آن، ملاک و مبنای مسئولیت در فتاوی فقهی و نصوص قانونی نظیر سن، بلوغ و ... به چالش کشیده شده است و یا بر آن تاکید شده است. گفتمان جرم شناسی، عرفی بودن آمادگی پذیرش مسئولیت، قوه ادراک علاوه بر سن بلوغ و همچنین تفکیک دقیق طفل از نوجوان و مبانی آن و صغیر ممیز از غیر ممیز و سایر مفاهیم مرتبط نیز با برخوردهای متفاوتی روبرو است. تلاش داریم تا موارد اختلافی در خصوص مسئولیت کیفری نوجوان را بر اساس موازین فقهی و حقوقی و توجه به تغییرات صورت گرفته در قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ مورد مطالعه و بررسی قرار دهیم. یافته های تحقیق نشان می دهد که درصورتی که شرایط مسئولیت مانند عقل و اختیار و قصد در نوجوان وجود داشته باشد می توان نوجوان را به مجازات محکوم کرد، همچنین دریافتیم که سن مسئولیت کیفری در دختران و پسران به واسطه بلوغ است و به تبع آن سن مسئولیت آن ها یکسان نیست و سن ملاک مهمی در تبیین مسئولیت کیفری نوجوانان دارد، هرچند که با توجه به مقتضیات مکانی و زمانی و تکیه بر اجتهاد پویای فقه شیعه می توان تغییرات متناسبی را که بخشی از آن با قوانین جدید محقق شده است، در خصوص مسئولیت کیفری نوجوانان متصور بود.

Keywords:

مسئولیت , نوجوان , طفل , حقوق کیفری , بلوغ