نقش و تاثیر عوامل داخلی و خارجی در کودتای ۱۲۹۹

ضعف ایران در دوران سه شاه آخر قاجار همراه با حوادثی همچون انقلاب مشروطه که از حمایت بریتانیای کبیر علیه منافع روسیه برخوردار بود. کنوانسیون زاویه-روسیه ۱۳۲۵/۱۹۰۷ که به موجب آن روسیه و بریتانیای کبیر ایران را به مناطق تحت نفوذ تقسیم کردند. اشغال سرزمین ایران توسط انگلیسی ها، روس ها و عثمانی ها در طول جنگ جهانی اول؛ قرارداد نافرجام ۱۹۱۹ انگلیس و ایران که به موجب آن از ایران باید به نوعی نیمه محافظت می شد. در نهایت موجب کودتایی که در سال ۱۲۹۹ش سید ضیاءالدین طباطبایی و رضاخان را به قدرت رساند، شد. این کودتا سرانجام به تاسیس سلسله پهلوی در ایران انجامید. در این میان نقش، تاثیر و منفعت طلبی قوای بیگانه را نمی توان نادیده گرفت. انگلیسی ها که حضور روسیه در شمال کشور را خطر جدی برای خود می دیدند و درصدد حفظ منافع خود در جنوب ایران بودند؛ در پس پرده و پنهانی این کودتا را طراحی کرده و توسط مهره های ایرانی پیش بردند. پژوهش حاضر با روش توصیفی _تحلیلی، نقش و تاثیر افرادی را که به گواهی تاریخ چه به صورت عملیاتی و چه به عنوان نظریه پرداز در این کودتا دخیل بودند، بررسی می کند.

Keywords:

کودتا , رضاخان , سیدضیاء الدین طباطبایی , آیرونساید , اردشیر ریپورتر