علم الهی از دیدگاه شیخ اشراق

پژوهش حاضر با روش توصیفی - تحلیلی در پی تبیین و تحلیل علم الهی از دیدگاه شیخ اشراق است. سهروردی برخلاف حکمای مشاء که ملاک عاقلیت و معقولیت را تجرد از ماده می دانستند، معتقد است که ملاک عالمیت و معلومیت «نور» است و چون خداوند نورالانوار و نور محض است و حقیقت نور هم چیزی جز ظهور نیست و علم ادراک هم همان ظهور است، پس خداوند عین ظهور و علم است. مشائیان با استناد به اصل علیت و از طریق صور مرتسمه به اثبات و تبیین علم خداوند به اشیاء قبل و بعد از ایجاد پرداخته اند، اما شیخ اشراق بر این باور است که نظریه ی علم تفصیلی حق تعالی به اشیاء از طریق صور علمی کلی که لازم ذات می باشند، مستلزم اشکالات متعدد است. صاحب حکمت اشراق در علم خداوند به اشیاء اعم از مجرد و مادی، در مقام فعل دارای دیدگاه خاصی است که از دو طریق، یکی از طریق اثبات علم حضوری نفس به خود، قوا و بدن و دیگری از طریق تحلیل حقیقت ابصار به تبیین آن می پردازد. وی معتقد است که به دلیل احاطه قیومی حق تعالی به موجودات و اضافه اشراقی و علی نسبت به اشیاء، بدون اینکه نیاز به صورت یا چیز دیگری باشد، نورالانوار به همه اشیاء علم حضوری داشته و وجود خارجی موجودات همان علم و معلوم واجب تعالی است. در ادامه، نگارنده به تحلیل و بررسی قول شیخ اشراق پرداخته و نقاط قوت و ضعف این دیدگاه را تبیین نموده است.

Keywords:

علم الهی , شیخ اشراق , صور مرتسمه , علم حضوری