خوانش تطبیقی «سبک شناختی فعل» در اشعار اجتماعی فروغ فرخزاد و گل رخسار صفی آوا از منظر فرانقش اندیشگانی در رویکرد نقش گرایی هلیدی

رویکرد نقش­گرای هلیدی ابزاری را در اختیار پژوهشگر قرار می ­دهد که از طریق آن قادر باشد به ایدئولوژی حاکم بر متن و شیوه­ هایی که سخنور برای انتقال اندیشه خود برمی­ گزیند، دست یابد. این رویکرد محصول «نگاهی اجتماعی» به زبان است و به یاری فرانقش­ های سه­ گانه اندیشگانی، بینافردی و متنی در سطح زبان اتفاق می­ افتد. فرانقش اندیشگانی به دو کارکرد تجربی و منطقی تقسیم می شود. در کارکرد تجربی، زبان تجربیات دنیای بیرون خود را بیان می کند. محصول این کارکرد در جمله، گذرایی است که برای مشخص نمودن انواع متفاوت فرایندها در جمله -که در فعل نمود می یابد- به کار می رود. یکی از درون مایه­ های اصلی شعر معاصر و به ­ویژه شعر زنان، توجه به مسائل اجتماعی و بازنمایی آن به زبان شعر است. شاعری که مفاهیم اجتماعی را در شعر خود منعکس می کند، هدفش بالا بردن ادراک و بینش هنری و اجتماعی است. او می خواهد شعرش پیام انسانی داشته و مردم را با حوادث و رویدادهای زمان خویش آشنا کند. روح شاعران شعر اجتماعی با احساس مسئولیت های اجتماعی سرشته شده و شاعر با مردم و در میان مردم زندگی می کند. در میان شاعران زن معاصر «فروغ فرخزاد» از جمله زنانی است که اندیشه­ های اجتماعی را در اشعارش انعکاس داده و مخاطب با مطالعه شعر او می­تواند نسبت به دیدگاهی که در ارتباط با مسائل اجتماعی داشته آگاهی یابد. در میان زنان معاصر تاجیکستان نیز گل رخسار صفی­آوا شاعری با دغدغه­ های اجتماعی قلمداد می ­شود. این پژوهش سعی دارد به شیوه توصیفی – تحلیلی به این پرسش اصلی پاسخ دهد که: فروغ فرخزاد و گل­ رخسار صفی ­آوا برای بیان دیدگاه ها و دغدغه­ های اجتماعی عصر خود، از کدام یک از فرایندهای زبانی بهره گرفته ­اند؟ و این فرایندها در انتقال اندیشه اجتماعی این دو شاعر چه جایگاهی دارند؟

Keywords:

اشعار اجتماعی , سبک شناختی فعل , نظام گذرایی , فروغ فرخزاد و گل رخسار صفی آوا